|
9.2. Marketingda axborotlar tizimi va korxonaning rivojlanishida axborotlar tizimining ahamiyati
Marketing axborot tizimi (MAT) – insonlar, texnik vositalar va amalga oshirish uslublaridan tashkil topib, muhim va to’g’ri axborotni to’plash, tartibga solish, tahlil qilish, uzatish natijasida marketing sohasida qaror kabul kiluvchiga samarali yordam ko’rsatish vazifasini bajaradi. Marketing axborot tizimi o’zaro mushtarak, bog’langan elementlar va munosabatlar majmuini tashkil etadi. Marketing axborot tizimi kompaniyaning ichki hisobotlari, marketing kuzatuvi tizimi va o’tkaziladigan marketing tadqiqotlaridan shakllanadi. 35
Marketing axborot tizimi - marketingli rejalashtirishning takomillashtirish, marketing tadbirlarini amalga oshirish va tadbirlar ijrosi ustidan nazorat maqsadlarida foydalanish yuzasidan aniq qarorlar kabul qilish uchun zamonda axborotlarni to’plash, qayta ishlash, tahlil qilish, baholash va tarkatish yuzasidan uzluksiz va o’zaro bog’liq kishilar, asbob-uskunalar va jarayonlar yig’indisidir.36
Marketingni boshqarish ishini amalga oshirishda bizning bilimlarimizni ko’paytiradigan ma’lumot va axborotlarning barcha turlari axborotga kiradi. Bular yangi mashinalar, yangi texnologik jarayonlar ishlab chiqarishni tashkil qilish, tovarlarni sotish, raqobatdoshlar, ularning holati, kelajagi va xokazolar to’g’risidagi axborotlardir.
9.1-rasm. Marketing axboroti tizimining umumiy ko’rinishi
Har bir korxona, tashkilot yoki marketing bo’limi guruhligidan qat’iy nazar axborotning statistika, operativ reja – iqtisodiy, buxgalteriya axborotlarini, moliyaviy axborot, moddiy texnika ta’minotiga oid axborot, kadrlarga oid axborot, texnologiya, konstruktorlik, spravka kabi turlari bo’ladi. Axborotlarni olish manbalariga ko’ra ichki va tashki axborotga bo’lish mumkin.
Axborotni to’plash va undan foydalanish jihatlariga kura axborot tizimini turtta kuyi tizimga ajratish mumkin. Bular jumlasiga: tashkilot ichki hisobot tizimi, marketing tashki xabarnoma – axborot tizim; qaror kabul qilishni quvvatlovchi tizim; marketing tadqiqoti tizimi kiradi. Ushbu kuyi tizimlarning shakllanishida axborotga bo’lgan ehtiyoj, zaruriy shakllardagi va talabdagi axborotni takdim etish tartibi va muddati muhim ahamiyat kasb etadi.
Bizning mamlakatimizda axborot yig’ish manbalari birmuncha o’ziga xos xususiyatlarga ega. Bu xususiyatning mavjudligi eng avvalo, marketing bo’yicha axborot olish manbalari va ushbu soha bo’yicha mutasaddi tashkilotlarning tashkiliy bo’ysinish xususiyatlaridan kelib chiqadi. O’zgacha jihatdan esa, ommaviy tadbirkorlikning rivojlanish darajasi, korxonalar uyushmalari, sanoat-savdo palatalari marketing xususida ma’lumotlarni yig’ish bo’yicha faoliyatlarining hozirgi holati, ularni guruhlarga ajratishda alohida yondoshishni talab qiladi.
Bozor munosabatlarining izchil rivojlanish sharoitida marketing faoliyatiga taaluqli axborot va ma’lumotlarga bo’lgan talab yanada ortib bormoqda. Marketing axborotiga bo’lgan talabning ortib borish jarayoni uni ta’minlashda ishtirok etuvchi muassasalar, tashkilotlar, tadqiqot guruhlari faoliyatining tubdan qayta qurish sharoitida amalga oshirilmoqda. SHu sababli, biz quyida hozirgi paytda mamalakatimizda marketing axborotini olish manbalari holati xususida to’xtalib o’tamiz.
Axborot va ma’lumotlar olish manbalarini quyidagi guruhlarga bo’lish mumkin.
Iqtisodiy siyosatning asosiy yo’nalishlariga taaluqli bo’lgan Prezident farmonlari, Vazirlar Mahkamasi qarorlari, Davlat soliq qo’mitasining tasdiqlagan yo’riqnomalari va farmoyishlari. Ushbu ma’lumotlar iqtisodiyotning sohalari bo’yicha rivojlanish yo’nalishlari, ishlab chiqarish hajmlari, soliq va bojxona siyosatiga oid bo’lib ulardan nafaqat mutasaddi vazirliklar, uyushmalar, tashkilotlar foydalanadilar, balki maxalliy va xorijiy tadbirkorlar, firmalar ham o’z faoliyatlarida foydalanadilar.
Davlat statistik muassasasi ma’lumotlari. O’zbekiston Respublikasi Makroiqtisodiyot va statistika Vazirligi halq xo’jaligining barcha sohalari bo’yicha oylik, kvartallik, yillik ma’lumotlarni jamlaydi. Ularning ayrimlari maxalliy matbuotda chop qilinadi, yillik hisobotlar esa statistik yilnomalar shaklida nashr qilinadi. Makroiqtisodiyot va statistika Vazirligi o’zining tarkibida ilmiy-tadqiqot institutlari, halq xujaligining tegishli sohalari bo’yicha ixtisosolashgan boshqarma va bo’limlarga egadir. Ushbu tadqiqot va hisobot bo’limlari belgilangan yo’nalishlar bo’yicha ma’lumotlar to’playdi va tahliliy tadbirlar tkazadi. Bunday ma’lumotlar Vazirlar Mahkamasi, mutasaddi vazirliklar, uyushmalar, viloyat hokimligiga taqdim etiladi.
Vazirliklar, uyushmalar va konsernlar majmuida to’plangan axborotlar va ma’lumotlar. Ushbu axborot manbai tegishli sanoat, qishloq xo’jaligi, xizmat ko’rsatish bo’yicha ixtisoslashgan vazirliklarda ularning barcha bo’ysinuvchi korxonalari xolati, rivojolanish yo’nalishlari bo’yicha axborot olish imkonini beradi. Bu turkum axborotlar vazirlik, uyushmalarning yillik hisoboti, tegishli boshqarmalarning hisob-kitobi va o’tkazgan tadqiqot yakunlaridan tashkil topadi. Hozirgi paytda mamlakatimiz vazirliklari uyushmalar, konsernlar o’z tarkibida marketing muammolari bilan shug’ullanuvchi boshqarma yoki bo’limlarga egadir.
Ushbu gurh axborot manbaiga Respublika «Biznes-fondi», mulkni xususiylashtirish va tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash Davlat qo’mitasi, «Madad» sug’urta agentligi va tashkil etilgan boshqa yangi bozor tizimi xususida faoliyat yurituvchi uyushma, tashkilot, muassasalar ma’lumotlarini kiritish mumkin.
Mahalliy hokimiyat miqyosida jamlanadigan axborot va ma’lumotlar. Mamlakatimiz viloyatlari, tumanlari, shaharlari hokimiyatlari xuzurida statistika, «Biznes-fond» bo’lo’imlari, aynan o’sha xudud iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishi xususida axborotlar va ma’lumotlar to’playdi. Ushbu ma’lumotlar ko’lami keng bo’lib, ularning asosiylarigina Respublika miqyosidagi tegishli boshqarma tashkilotlarga statistik hisobot shaklida taqdim etiladi. Ko’pgina boshqa xududiy rivojlanishga oid axborotlar maxalliy hokimiyat miqyosida umumlashtiriladi va tahlil qilinadi.
Ilmiy tadqiqot institutlari, markazlari, universitetlar va oliy o’quv yurtalrining ilmiy izlanish ma’lumotlari, tadqiqot natijalari. Bu ma’lumotlar va axborotlar Davlat fan-texnika qo’mitasi buyurtmalar yoki xo’jalik shartnomalari asosida ilmiy tadqiqot institutlari, ijodiy–izlanish guruhlari, alohida tadqiqotchilar jamlanadi va hisobot shaklida taqdim etiladi. Tegishli soha va muammolar bo’yicha amalga oshirilgan marketing va bozor izlanishi tadqiqotlari Davlat fan–texnika qo’mitasi byulletenlarida, universitet, markaz, oliy o’quv yurti ilmiy to’plamlarida qisqa shaklda e’lon qilinadi.
Ommaviy matbuot va ilmiy adabiyotlar. Mamlakatimizda va xorijiy davlatlarda chop etiladigan ro’znomalar, jurnallar, risolalar, kitoblar ko’lami tobora ortib bormoqda. Masalan «SHarq biznes xabarnomasi», «Soliq va bojxona xabarnomasi», «Delovoy mir», «Biznes uik» va boshqa bir qator ro’znoma hamda jurnallar shular jumlasidandir. Ularda Respublikamiz iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishiga oid ko’plab axborotlar ma’lumotlar tahliliy materiallar chop etiladi. Bu ma’lumotlar ayrim Davlat qo’mitalari, vazirliklar, uyushmalar, ilmiy tadqiqot markazlari, institutlari, izlanish olib borayotgan guruhlar, sharxlovchilar va mutaxassislar tomonidan taqdim etiladi.
SHuni ta’kidlash joizki, hozirgi paytda bizning mamlakatimizda marketing tadqiqoti bo’yicha maxsus jurnallar ixstisoslashgan firmalar va markazlar faoliyati rivojlangan davlatidagidek shakllangani yo’q. Bu vazivani hozirgi paytda ayrim ro’znoma va ommaviy oynomalar qisman bajarmoqdalar. Fikrimizcha, yaqin yillarda mamlakatimizda marketing tadqiqotlari bo’yicha ixtisoslashgan tashkilot va uyushmalar soni ko’payadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
