Buxoro muhandislik- texnologiya instituti

III. Dala tadqiqotlari, ya’ni birlamchi axborotni yigish va tahlil qilish.
Bunda tadqiqotlar rejasi tuziladi. Reja muammoning qo’yilishi va uni hal qilish yo’llari to’g’risidagi savollar majmuidan iborat.
Savollar quyidagicha bo’lishi mumkin:

• 
  Kim axborotni yig’adi?
  
• 
  Qanday axborotni yig’ish kerak?
  
• 
  Nimani yoki kimni tadqiq qilish kerak?
  
• 
  Qaysi ma’lumot yig’ish uslublaridan foydalanish mumkin?
  
• 
  Qancha mablag’ sarflanadi?
  
• 
  Kay usulda ma’lumot yig’iladi?
  
• 
  Qancha muddat davomida ma’lumotlar yig’iladi?
  
• 
  Qaerda va qachon axborotni yig’ish darkor?
  
• 
  Bu savollardan ba’zi birlarini batafsilroq ko’rib chiqamiz.
  

Kim? - firmaning o’zi yoki mustakil tadqiqotchilik firmalari axborot yig’ishi mumkin.
Qanday? - tadqiqot ob’ekti va qo’yilgan vazifaning murakkabligiga qarab axborot yig’ish kerak.
Nimani?
YOki - savolning echim boskichlari:
Kimni?
1. Tadqiqot ob’ektini aniqlash: - iste’molchilar
- firma xodimlari
- sotish kanallari hamda ulgurji va chakana savdo samarasi
-ishlab chiqarish va xo’jalik faoliyati.
2. Tadqiqot ob’ektlarining tanlov ketma-ketligini aniqlash.
Tanlovning 2 ko’rinishi mavjud:

• 
  Ehtimoliy tanlov - bunda tadqiqot ob’ektlari erkin holda istalgan tartibda tanlab olinadi.
  
• 
  Guruhiy aniq tanlov - bunda tadqiqot ob’ektlari ma’lum bir xususiyatlarga qarab tanlanadi.
  

3. Tanlov miqyosini aniqlash - marketing tadqiqotlarida tanlov miqyosi qancha keng bo’lsa, olinadigan ma’lumotlar shunchalik aniq bo’ladi.
Qaysi? - Birlamchi axborot yig’ishning 4 ta asosiy uslubi mavjud:
Bularga kuzatuv, tajriba, so’rov va imitasiya usuli kiradi.
Qancha? - marketing tadqiqotlari maqsadi va miqyosiga qarab mablag’ sarflanadi.
Masalan: tadqiqot xarajatlari - 50 ming so’m
keladigan daromad - 80 ming so’m
sof foyda - 80000-50000=30000 so’m
Bu qilingan xarajatlarning 60%ini tashkil etadi hamda ijobiy natija hisoblanadi.