Buxoro davlat universitetining

Iboralarning shakl va ma’no munosabatiga ko‘ra turlari 
Leksikada bo‘lgani kabi frazeologiyada ham lisoniy-semantik 
munosabat amal qiladi.
Frazeologik 
sinonimiya.
Ma’nodoshlik 
hodisasi 
frazeologizmlarda ham mavjud. Frazeologizmning ma’nodoshlik 
paradigmasida birliklar ifoda semalari darajasiga ko‘ra farqlanadi: 
[yaxshi ko‘rmoq] – [ko‘ngil bermoq], [yer bilan yakson qilmoq] – 
[kulini ko‘kka sovurmoq], [ipidan ignasigacha] – [miridan sirigacha], 
[qilidan quyrug‘igacha] va h. Ma’nodosh frazeologizmlarning atash 
semasi bir xil bo‘ladi. Masalan, [ipidan ignasiga] – [miridan 
sirigacha], [qilidan quyrug‘igacha] kabi iboralarida «butun tafsiloti 
bilan» atash semasi umumiy. Ammo ular uslubiy xoslanganlik va 
bo‘yoqdorlik darajasini ifodalovchi semalari bilan farqlanadi. 
Sinonim frazeologizmlarni frazeologik variantdan farqlash lozim. 
Sinonim iboralarda ayni bir so‘z bir xil bo‘lishi mumkin. Lekin qolgan 
so‘zlar sinonim leksemaning ko‘rinishlari bo‘lmasligi lozim. [Jonini 
hovuchlab] va [yuragini hovuchlab] iboralarida bir xil so‘z mavjud. 
Ammo [jon] va [yurak] so‘zlari sinonim leksema ko‘rinishi emas. 
[Ko‘ngliga tugmoq] va [yuragiga tugmoq] iboralari frazeologik 
variant. 
Frazeologik antonimiya.
Zid ma’noli antonimlar bir-biriga 
teskari tushunchani ifodalaydi. Misollar: [ko‘ngli joyiga tushdi] – 
[yuragiga g‘ulg‘ula tushdi], [qoni qaynadi] – [og‘zi qulog‘iga yetdi]. 
Frazeologik 
omonimiya.
Frazeologizmlar 
omonimik 
munosabatda ham bo‘lishi mumkin. Misollar: [so‘z bermoq I] (“va’da 
bermoq”), [so‘z bermoq II] (“gapirishga ruxsat bermoq”), [boshga 
ko‘tarmoq I] (“ardoqlamoq”), [boshga ko‘tarmoq II] (“to‘polon 
qilmoq”), [qo‘l ko‘tarmoq I] (“ovoz bermoq”), [qo‘l ko‘tarmoq II] 
(“urmoq”). 
Frazeologizmdagi 
darajalanish, 
giponimiya, funksionimiya, 
iyerarxionimiya kabi semantik munosabatlar o‘z tadqiqotini 
kutmoqda.