Buxoro davlat universiteti utayeva feruza xolmamatovna

8.4. Toshkent XIV-XVI asrlarda
XIV-XVI asrlarda yirik hunarmanchilik va savdo markazi 
bo‘lgan. Toshkent shahristoni devor bilan o‘ralgan. Qal’a va shahar 
atrofidan 
iborat. 
Shahardagi 
asosiy 
qurilishlar 
sufiylarning 
naqshbandiya tariqati vakili shayx Xo‘ja Ahror nomi bilan bog‘liq 
bo‘lib, o‘z zamonasining siyosiy hayotiga sezilarli ta’sir ko‘rsatgan. 
Toshkent atroflaridagi ko‘plab yerlarga, shahardagi dukonlar va 
xonadonlarga egalik qilib, badavlat bo‘lgan. Shahar jome masjididan 

---

141 
tashqari, ikkita masjid, ikkita madrasa va Ko‘kcha dahasidagi 
Ko‘nchilik mahallasi ko‘prigi qurilishini uning nomi bilan bog‘laydi. 
Mahalliy hunarmandlarning buyumlaridan tashqari shaharda 
Xitoy, Eron, Hindistondan savdogarlar olib kelgan mollar serob 
bo‘lib, shahar aholisi bahramand bo‘lganlar. 
Kaykovus arig‘idan suv ichadigan joyda X asr ilohiyotchisi 
Abubakr Muhammad Kaffol Shoshiy maqbarasi joylashgan. Maqbara 
muqaddas qadamjolardan bo‘lib XVI asrda maqbaraning yangi binosi 
qurilgan. 
Amir Temur muqaddas shayx va sufiylarga homiylik qilib, 
yodgorlik binolari qilishga ijozat bergan. Toshkentning g‘arbiy 
chekkasida Orifon qishlog‘i shahar tarkibiga kirgan. Bu yerda 
Zayniddin bobo nomi bilan bog‘liq qadamjo vujudga keldi. XIV asrda 
Amir Temur farmoyishi bilan maqbaraga aylantirildi. 
Toshkent yaqinida, Xo‘ja Ahmad Yassaviy muridlardan biri- 
Zangiota-Oyxo‘ja ibn Toshxo‘ja va uning xotini Anbarbibi 
maqbarasini o‘z ichiga olgan majmua Amir Temur homiyligida 
bitkazildi. Toshkent me’morchilik-qurilish maktabi Samarqandning 
hashamatli me’morchiligidan farq qilmaydi. 
Yirik tarixchi olim Abu Sulaymon al-Banokatiy (XIII-XIV 
asrning boshlarida yashagan) Tarixi Banokatiy“ asarini yozib 
qoldirgan. XVasrda yashagan olim Homiddin Toshkandiy, Jamshid 
Shoshiy (XIV asr), Zayniddin Vosifiy (XVI asr) ijod qilganlar. 
Kaykovus arig‘i yoqasida shayboniy sultonlarning Shoirlar bog‘i“ 
bog‘ majmuasi tashkil etilgan. “Tarixi jadidayi Toshkand” asarida 
XIV –XV asrlarda Toshkentning 12 darvozasi borligi yozilgan. Har 
bir darvozani qabila vakillari boshqargan va shu qabila nomlari bilan 
darvozalar atalgan. Qiyot, Turklar, O‘zbek, Taxtapul, Qorasaroy, 
Chig‘atoy, 
Su’boniyon, Ko‘kcha, Kamondoronn, Qang‘li, 
Beshog‘och, Qatag‘on darvozalari bo‘lgan. Shahar darvozalari zarur 
deb topilmasa vaqtincha bekitib tashlangan.
Kaykovus arig‘i
- Toshkent shahridagi qadimgi kanal, 
Bo‘zsuvning o‘ng tarmog‘i. VI-VII asrlarda Bo‘zsuv kanali 
kattalashtirilib, undan Kaykovus arigi chiqarilgan va Qoraqamish 
jarligigacha yetkazilgan Muhammad Solihning “Tarixi jadidai 
Toshkand” asarida Bo‘zsuv ham Kaykovus arig‘i deyilgan. Hofiz 
Tanish Buxoriyning “Abdullanoma” (“Sharafnomai shoxiy”) asarida 
XVI asrda Kaykovus arig‘i bo‘yida (shahar qo‘rg‘oni tashqarisida) 

---

142 
“Kaykovus bog‘i” bo‘lganligi va bog‘da Toshkent sultonlari 
yashaganligi aytiladi. Hozirgi Kaykavus Shayxontohur GESning 
yuqori tomonidan boshlanadi, uzunligi 28 km, suv o‘tkazish 
imkoniyati 20 m
3
/s. Sobir Raximov va Shayxontohur tumanlari 
hududidan oqib o‘tadi.