Buxoro davlat universiteti utayeva feruza xolmamatovna

Tunkat
o‘rta asr shahari.
Tunkat milodiy V-XII asrlarga ta’luqli 
shahar. Ohangaron daryosi havzasida joylashgan.1929 – 1934 -
yillarda M.E.Masson, 1959-1962 -yillarda Yu.F.Buryakov
 
tomonidan arxeologik qazishma ishlari olib borilgan. Umumiy 
maydoni 50 ga. Ark, shahriston va raboddan iborat bo‘lib, atrofi 
mudofaa devori bilan o‘ralgan. Tunkat o‘rnidagi qishloq V asr 
boshlarida chorvador qabilalarning o‘troqlashishi tufayli vujudga 
kelgan.VI asrga kelib qishloq shaharga, VI asr oxirida esa Iloq 
poytaxtiga aylangan. Qoramozor tog‘larida oltin va kumush konlari 
mavjudligi Tunkatning tez taraqqiy etishiga imkon bergan. Tunkat 
arkida hokim saroyi, masjid qurilgan. Shahriston va raboddan 
ko‘plab metall, shisha va sopol buyumlarning topilishi, Tunkatda 
hunarmandchilik rivoj topganidan darak beradi. Tunkatdan, 
shuningdek, zeb-ziynat buyumlari, qurol-yarog‘lar va ko‘plab 
tangalar topilgan. Tunkatning o‘z zarbxonasi bo‘lgan. Qoraxoniylar 
bilan kurash, qazilma boyliklarining tugab qolishi va Tunkatning 
savdo yo‘lidan chetga chiqib qolishi natijasida XI asrning 2-
yarmidan shahar tanazzulga uchragan. XII asrdan Tunkat kimsasiz, 
tashlandiq holga kelib qolgan.
Banokat. 
Banokat I-XVIII asrlarga ta’luqli shahar. Sirdaryoning 
o‘ng sohilida, Ohangaron (Iloq) daryosining Sirdaryoga qo‘shilish 
joyidagi karvon yo‘li yoqasida joylashgan qadimgi shahar. 1876 -yilda 
Banokatni havaskor arxeolog D.K.Zastepin, 1894-1896 yillarda 
E.T.Smirnovlar tomonidan o‘rganilgan. 1973-yildan Shosh-Iloq 
ekspedistiyasi 
Yu.F.Buryakov 
boshchiligida 
tekshiriladi. 
Tadqiqotlarga ko‘ra, dastlab I asr uning mudofaa devori bo‘lmay, 
atrofidagi daryo, shuningdek, jarliklar tabiiy mudofaa vositasi rolini 
o‘tagan, ilk o‘rta asr V-VI asrlarda burjli mustahkam mudofaa devori 
bilan o‘ralgan. Banokat hududi 22ga bo‘lib, arki taxminan 1gani 
egallagan. XII-XIII asr boshlarida kengayib 140ga yetgan; u ark, uch 
shahriston va raboddan iborat bo‘lgan. Qazishmalar natijasida turli 
sopol buyumlar jumladan; naqshinkor ko‘za, kosa, sirlangan laganlar, 
tanga 
pul 
va 
taqinchoqlar 
topilgan. 
Banokatda 
zargarlik, 
to‘qimachilik, kulolchilik, shishasozlik rivojlangan, mis, kumush 

---

135 
tangalar zarb etilgan. Mo‘g‘ullar istilosi davrida 1220-yil Banokat 
vayron bo‘lgan. 1392-yilda Amir Temur Banokatni qayta tiklab, o‘g‘li 
Shohrux sharafiga Shohruxiya deb atagan. XVIII asr boshlarida o‘zaro 
urushlar natijasida vayron bo‘lgan. Banokat xarobasining bir qismini 
Sirdaryo yuvib ketgan.