Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti "ekologiya"kafedrasi

Yuqori  adirlarga  dengiz  sathidan  900-1200  m  balandlikkacha  bo’lgan 

yerlar  kiradi.  Respublikamizning  anchagina  teritoriyasi  yuqori  adirlarda  

joylashadi.  Bu yer tog’ mintaqasiga yaqin bo’ladigan  baland qirlar  tuproq yerlar, 

chala  buta  va  buta  o’simliklarining  ko’pligi  bilan  xarakterlanadi.  Yuqori 

adirlarning tuprog’i to’q bo’z tuproqli bo’lib shag’alli  va tosh aralash  yerlar ko’p 

uchraydi.  Tuprog’i  unumdor,  yog’in  sochinli  joyga  birdan  tushmasligi  uning 

pastga  oqib  ketishi  yozgi  issiqlikning  kuchli  ta’siri  tufayli  bu  yerlarda  efemer  va 

efemeroidlar  juda  kam  uchraydi.  Mavjud  tabiiy  o’simliklardan  ayrim  turlar  juda 

kamayib ketgan. Faqat odam chiqishi qiyin bo’lgan qiyaliklarda o’simliklar siyrak 

holda saqlanib qolgan. Iqlimiga ko’ra O’zbekistonning shimolidagi  yuqori adirlar 

farq  qiladi.  Ya’ni  sharqiy  adirlar,  baland  tog’larga  yaqin  bo’lib,  havosi  sokin  va 

sernamdir.  Shimoliy  adirlar  esa,  Qizilqum,  Qoraqum  cho’llariga  yaqin.  Shuning 

uchun  havosi  quruq,  yog’ingarchiligi  kam  bo’ladi.  Bu  hol  o’sha  joyning 

o’simliklariga ma’lum darajada ta’sir qiladi.  

 

Yuqori  adirlar  uchun  muhim  bo’lgan  xarakterli  o’simliklarga  teresken, 

oqshuvoq, gulxayri, ajriq, rovoch mansub.  

Adir cho’l landshaftidan quyidagi belgilari bilan farq qiladi: 

1. Cho’lga nisbatan tuprog’ining unumdor bo’lishi; 

2. Yog’ingarchilikning miqdori 500-600-1000 mm gacha yetishi; 

3. Quyosh energiyasining radiatsiyasi asta sekinlik bilan kuchaya boradi;