Buxoro davlat universiteti Jismoniy madaniyat fakulteti sp 19 guruh talabasi Eshnazarov Eldor

MUSKUL QISQARISH MEHANIZMLARI

• Barcha sarkomerlarda, miozin iplarni aktin iplar bilan birlashtirib turadigan, ko’ndalang joylashgan ko’prikchalar mavjud. Mushak tolasi qisqarganda miozin va aktin iplari kaltalashmaydi, biri ikkinchisi ustida sirpanadi: aktin iplar miozin iplar orasiga sirpanib kiradi, natijada I disklar kaltalashadi, A disklarning uzunligi o’zgarmaydi. Bir-biriga ulangan sarkomerlarning har bittasini uzunligi taxminan 30 foizga kamayadi, shu bilan birga tola ham kaltalashadi.

AKTO- MIOZIN KOMPLEKSI

• Ko’ndalang ko’prikchalarning harakatlari tufayli aktin iplar miozin iplar oralig’iga sirpanib kiradi. Miozin iplar shohlanib, har qaysisi taxminan 150 miozin molekulasidan tashkil topgan boshchalarni hosil qiladi. Bu boshchalar miozin ipning o’simtasi bo’lib, uni, qisqarish vaqtida, atrofdagi aktin iplar bilan bog’lab turadi . Ko’ndalang ko’prikchalarning boshchalari eshkaksimon harakat qilib, aktin iplarni miozin iplar oralig’iga siljitadi. Ko’prikchalar harakatlarining amplitudasi 20 nm dan, chastotasi 5-50 tebranishdan iborat.

CHARCHASHNING SABABI

• Ajratilgan skelet mushaklarning, o’z kuchini yo’qotishi va keyinchalik faoliyat ko’rsatmay qolishi ko’rinishidagi charchashining asosiy sababi, mushaklarda (tolalar ichida va hujayralararo kovaklarda) metabolizmning bir qator mahsulotlarini, avvalam bor sut kislotasini (L-laktatni) hamda fosfor kislotasini (H3PO4) yig’ilishidadir. Ushbu moddalar mushak va asab elementlarini, ayniqsa, asab-mushak o’tkazuvchanligi faoliyatini buzadi. O’z navbatida, L-laktatning yig’ilishi (oxirigacha oksidlanmagan mahsulot) kislorodning etishmasligiga bog’liq. Mushakning energetik resurslariga (glikogen, kreatinfosfat) kelsak, ular oddiy sharoitlardagi charchash tufayli tugab qolmaydi.

Harakat faolligining mushaksiz shakllari.

• Odam va hayvonlar organizmida yuqorida ko’rib chiqilgan mushakli qisqarishlardan tashqari ko’pchilik boshqa harakat faolligi shakllari ham mavjud. Bu yerda, deyarli barcha normal eukariot hujayralarga xos bo’lgan hujayra ichidagi harakatlardan tashqari (mitoxondriyalarning qisqarishi, ribosomalarning harakati, mitoz va miyoz paytida xromosomalarning harakati), hujayralarni o’zining muhitida harakatlantiruvchi yoki ushbu muhitga ta’sir ko’rsatuvchi ancha kuchli harakatlarini ham ko’rsatish mumkin.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!