1-guvoh:-1986-yil 26- aprel soat tahminan 123daqiqa o’tganda Chernobldagi A.E.S. ning blokida portlash bo’lib reaktr umuman yo’q bo’lib ketdi. Energiya blok binosi qismlarga bo’linib ketdi. Uning oqibatida ikki kishi halok bo’ladi. 1 – nasos operatori Valeriy Dimchuk uning tanasi topilmagan u ikkita 130 tonnalik baraban separate ostida qolib ketti. Uning sherigi Vladimr Shashinov umurtqa pog’onasini sinishi oqibatida ertalab soat 6.00 da jon berdi . Oqlovchi:-Hurmatli sud raisi ijozat eting guvohga bir necha savollarim bor. Avariya sababi nimada deb o’ylaysiz? 1-guvoh ;-1986- yil 26-aprelda Chernobeldagi A.E.S. ning navbatdagi tamirlash uchun 4- energiya bloki to’xtatib qo’yilgan edi. Bunday to’xtatishlar vaqtida odatda turli jarayonlar qurilmalarining sinash va tajribalar o’tkazilmas edi. Men avariya tajriba jarayonida kelib chiqqan deb o’ylayman. Oqlovchi: -Mening boshqa savolim yo’q hurmatli Sud raisi. Men shu jarayonlar haqida ko’proq malumotga ega bo’lgan boshqa bir guvohni sud zaliga taklif etmoqchiman. Sud raisi: -Ijozat beraman, marhamat Oqlovchi: -Marhamat o’sha vaqtda nima bo’lganligini so’zlab bersangiz. Guvoh: -Gap shundaki stansiyada elektr toki o’chganligi sababli suv bilan taminlovchi reaktr va boshqa sirkulyatsion nasoslar trubalariga bug’ kelishi 0.5 s ga kech qoldi. Tok o’lchaganiga qaramasdan rotor bir muddat o’z inertsiyasi tasirida aylanishda davom etdi. Buning oqibatida bir oz muddatga trubina generatoriga tok yetkazib beradi. Bu hol biror marta rejada ko’rilmagan edi. 1985-yil aprelda o’tgan tajribada 700-1000 Mvt quvvatgacha bo’lishi kerak edi. Avariyadan 3-4 soat oldin reaktr quvvati qariyb 50 % tushirilgan bo’lib boshqa pasaytirishga energiya dispecheri ruxsat etmagan. Oqlovchi: -Demak bu halokatni asosiy sababi o’sha vaqtda tok o’chishida deb aytmoqchimisiz? Tajribalaga etiborga olinmagan davriy hodisa nisbatida shunday halokat yuzaga kelgan. Hurmatli Sud raisi men ayblanuvchini bu ayblovdan soqit qilishingizni so’rayman. Qoralovchi:-Hurmatli Sud raisi, keying i guvohni sud zaliga chaqirishga ruxsat bersangiz. Sud raisi: -Ijozat beraman, marhamat 3-guvoh: -Bu falokat oqibati ortida atmosfera havosi radiaktiv moddalar bilan iflos bo’ldi. Ushbu fojiani bartaraf etishda 400 ming kishi qatnashdi. Bundan 7 ming kishi hayotdan ko’z yumib, 30 ming kishi nogiron bo’lib qoldi. Hozirgi paytda yarim million aholi fojia yuz bergan hududlarda yashab kelmoqda. Ma’lumotlarning dalolat berishicha har bir ming kishidan 11 kishi sog’lom ekan. Radiatsiyaning kichik dozasi ta’sirida Kiev shahrida va unga yaqin joylashgan rayonlarda onkologik kasalliklarning miqdori 20 marotaba oshgan. Ukrainada 1992- yildan keyin 46 ming 272 nosog’lom chaqaloqlar dunyoga kelgan. Bu butun dunyo miqyosida misli ko’rilmagan fojeadir. Oqlovchi: -Turli mamlakatlarda 500-6000 Mvt quvvatli A.E.S. lar ishlab turibdi. A.E.S. lar organik yoqilg’i bilan ishlovchi issiqlik elektr stansiyadan qator afzalliklarga ega. Yoqilg’ini tashishga transport xarajatlari ko’p sarflanadi. Muhitni tutun, kul va boshqa yonish mahsulotlari bilan ifloslanmaydi. Dunyoda A.E.S. lar me’yordan ortiq energiya ishlab, ko’pdan-ko’p foyda keltirayapti. Guvoh:-2009-2010 yillar davomida radiaktiv nurlanish miqdori 1,7 marta oshganligi ham tashvishli holdir . Ukraina hukumati Ch AESni zararsizlantirish uchun balandligi 105 m,uzunligi 150 m, kengligi 260 m li “to’siqdan” foydalanishni rejalashtirmoqda. Mablag’ etishmasligi rejani amalga oshirish imkonini bermayapti. 2011yilning 26 aprelida Kievdagi konfrensiyada “To’siq”ni barpo qilish uchun kerakli 740 mln evrodan 550 mln yevrosini qo’shni davlatlar to’lash va’dasini berdilar. Qoralovchi: -Hurmatli Sud raisi, Yaponiyaning “FUKUSIMA-1” AESdagi portlash natijasida 20 km radiusli hududda radiatsiya darajasi 4-baravar oshgan iqtisodiyot ancha zarar ko’rdi.
