Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

11- MAVZU. MEXANIZMLARNI MUVOZANATLASH.
REJA:

1. 
   Muvozanatlash vazifalari, sabablari va turlari.
   
2. 
   Mashina poydevoriga ta’sir qiluvchi kuch
   
3. 
   To‘rt zvenoli sharnirli tekis mexanizmni muvozanatlash
   
4. 
   Mashina va mexanizmlarni to’la va qisman muvozanatlash
   

Tezlikning o'zgarishi natijasida tezlanishlar hosil bo'ladi, bu esa zvenolarda qo'shimcha kuchlar, ya’ni inersiya kuchi va inersiya kuch momentlari hosil qiladi va ular mashina ramasi hamda poydevorga katta kuch bilan ta’sir etadi. Mashina va mexanizm harakatini muvozanatlash natijasida shu qo'shimcha kuchlar minimumga keltiriladi yoki nolga tenglashtiriladi. Mashina va mexanizmlaming kinetostatik hisobidan ma’lumki, inersiya kuchlari va ulaming momentlari zvenoning har bir vaziyati uchun ma’lum qiymatga va yo'nalishga ega bo'lib, yetakchi zvenoning to'la bir aylanib chiqish davrida rama va poydevorga katta tebranma kuch tarzida ta’sir qiladi. Bu kuchlar o'z navbatida tayanch podshipniklarni, vallarni tezda ishdan chiqaradi va ayrim hollarda xavfli hodisalarga ham olib keladi. Rama va poydevorlaming sezilarli tebranishi aylanma harakat qiluvchi shkiv, tishli g'ildirak, mufita va boshqalaming aylanish o'qi og'irlikmarkazidan o'tmay qolganda, shuningdek, og'irlik markazlari koordinatalarining o'zgarishi natijasida ham sodir bo'ladi. Nazariy va eksperimental metodlar bilan tebranish soni va shaklini aniqlash, majburiy tebranishni va uning to'g'riligini tahlil qilish, rezonans bo'lgan holda uning tebranish amplitudasini kamaytirish chorasini ko'rish, ish tezligini saqlash uchun foydali tadbirlami topish va tebranishning xavfli chegarasini aniqlash va unga tegishli chora ko'rish, rama poydevoriga bosimni kamaytirish tadbirlarini topish mashina va mexanizm harakatini muvozanatlashning maqsadidir.

Mashina poydevoriga ta’sir qiluvchi kuch
Poydevorga ta’sir qiluvchi kuch mashina va mexanizm harakati vaqtida hosil bo'lgan inersiya kuchlari hamda zvenolarning og'irliklaridan iborat bo'lib asosan yetakchi zveno poydevoriga ta’sir qiladi deb hisoblanadi. Bu kuch poydevordagi reaksiya kuchi deb ham ataladi. Uni topish uchun kinetostatik usulidan foydalangan holda hamma kuchlaming koordinata o‘qlariga nisbatan proyeksiyalari va shu o‘qlarga nisbatan momenlari yig'indisi olinadi:

So'ngra, aniqlangan reaksiya kuchlari va momentlaming yo'nalishi qiymati va o'zgarish davriga qarab, mashinani muvozanatlash choralari ko'riladi.