Buxoro – 2022 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Nazorat uchun savollar.

1. 
   Detal konstrukciyasining texnologiyasozligi nima?
   
2. 
   Buyumning konstro`qtiv xususiyati uning qanday xossasini belgilaydi?
   
3. 
   Konstro`qtiv (avvalgisining xususiyatlarini olish) nima?
   
4. 
   Texnologik avvalgi xususiyatlarini olish nima bilan aniqlanadi?
   
5. 
   Texnologik racionallik nima?
   

14- ma’ruza. O’zgaruvchan ishlab chiqish tizimlari texnologik jarayonlarni loyihalash xususiyatlari .Uzellarni yig’ish jarayonlarini avtomatlashtirish.
Reja.

1. 
   Sonli dasturli boshqariladigan dastgohlarni boshqarish sistemasining klassifikatsiyasi.
   
2. 
   Detallarni avtomatik ravishda nazoratlovchi qurilmani ishlashi.
   
3. 
   Moslanuvchanlik bir xil detallarni ishlashdan boshqa xildagi detallarni ishlashi.
   
4. 
   Ishlab chiqarishdagi yig`ish ishlarini avtomatlashning darajasini
   

Boshqarish buyruqlarini (dasturlash jarayoni) tayyorlash deganda, umumiy olganda, hisoblash va ezish ishlari nazarda tutiladi. Masalan, buyruqlar perfolentasida detalga ishlov berishni boshqarish buyruqlari shunday eziladiki, uni sonli dasturli boshqariladigan sistema avtomatik ravishda o`qib bilsin va bajarsin.
Sonli dasturli boshqariladigan dastgohlardan tuzilgan avtomatik tizimni osongina elektron hisoblash mashinalariga ulash mumkin. EVM esa avaldan tuzilgan dasturga qarab butun bir tizimni ishini tashkil qiladi. Bordiyu, qayta sozlash lozim bo`lsa, yangi mahsulot kodi kiritiladi va EVM asbob - uskunalar ishini qayta rostlaydi. Dasturli boshlqarishning asosiy effektivligi murakkab shaklli detallarga ishlov berishda yaqqol ko`rinadi. Sonli dasturli dastgohlarni ko`llanilishi dasturlovchi tayyorlashni, uskunani murakkab ta'mirlashni va maqsulotni tiplashtirishni talab qiladi.
Sonli dasturli boshqariladigan dastgohlarni boshqarish sistemasining klassifikatsiyasi tarkibiga quyidagilar kiradi: tashki muhit va boshqarish ob'ekti haqidai ma'lumotlar manbai (xabarchilar); bajaruvchi qurilmalar (dvigatellar, kontaktlar, muftalar va h.k.); hisoblash boshqarish qurilmalari - sonli dasturli boshqradigan qurilma; tashki informatsiya bilan moslashadigan qurilma va bajaruvchi qurilmalar; tashki qurilma qaysiki informatsiya bilan almasha oladigan - operator, EVM boshqarishning tashki pog`nasi, yordamchi bloklar va qurilmalardir.
Zamonaviy mashinasozlikda turli dastgohlar va agregatlarni boshqarish sonli dasturli boshqarishning EVM orqalii olib boriladi. Kichik seriyali va ishlab chiqarishni tashkil qilishning yangi usuli EVM orqalii markazlashgan boshqarishdir.
Detallarni avtomatik ravishda nazoratlovchi qurilmani, odatda, dastgoh yaqiniga joylashtiriladi. Ular nazoratlash operatsiyasini bajarishi bilan bir qatorda boshqa muhim operatsiyalarni ham bajaradi. Operatsiyadag so`ng nazoratlashlarni bajarishni olib borish sharoitida, u qurilmaga sovutuvchi suyuqlik ta'siri, tebranishlar, dastgohning elastik va temperaturaviy deformatsiyalari ta'siri bo`ladi.
Metall kesuvchi dastgohlarni avtomatik rostlab borish (podnaladka). Avtomatik rostlagich (avtopodnaladka) shunday qurilmaki - bu qurilma detalga ishlov berilishi jarayonida, unga nisbatan keskichni holatini nazoratlaydi va uni ruxsat etilgan chegaradan chiqqanini yoki detal` o`lchamini ruxsat etilgan chegaradan chiqayptganini nazoart qilib turadi. Avtorostlagich quyidagi asosiy elementlardan iborat: bajaruvchi mexanizmdan, qaysiki kesuvchi asbobni yoki dastgohning boshqa mexanizmini ishga tushirish ishlarini bajaradi; detalni holidan xabar beruvchi xabarchidanr; o`lchov impulsini qayta ishlovchi (preobrazovatel) va kuchaytirgich lardan.
Masalan, gidroyurgizgichni dastgohda ikki chegarali xabarchi 2 o`rnatilgan, qaysiki gidro taqsimlagich 3 ga (boshlangich ishlov berilgandan so`ng) tsilindr 4 ga moyning kelishini kamaytirish haqida buyruq beradi. Natijada supportning surilishi sekinlashadi va toza (chistovoy) ishlov berish boshlanadi. Mo`ljallangan o`lchamga erishilgach surilish to`xtatilsin va supportni boshlangich holiga qaytarilsin buyrug`i beriladi.
Detallarni avtomatik ravishda nazoratlovchi qurilmani, odatda, dastgoh yaqiniga joylashtiriladi. Ular nazoratlash operatsiyasini bajarishi bilan bir qatorda boshqa muhim operatsiyalarni ham bajaradi. Operatsiyadag so`ng nazoratlashlarni bajarishni olib borish sharoitida, u qurilmaga sovutuvchi suyuqlik ta'siri, tebranishlar, dastgohning elastik va temperaturaviy deformatsiyalari ta'siri bo`ladi.
Tokarlik va ichki jilvirlovchi dastgohlar uchun uchastkalarda bu dastgohlarning parallel ishlashi bilan tavsiflanadi, chunki bu dastgohlaring ish unumdorligi boshqa dastgohlarga nisbatan ancha past bo`lishi tufaylidir. Boshqa uchastkalardagi dastgohlar ketma - ket o`rnatilgan, chunki ularning unumdorligi butun tizim unumdorligidan ancha yuqoridir. Tizimni o`zi esa parallel va ketma - ket ishlaydigan avtomatik jihozlardan kombinatsiyalashtirilgan bo`ladi.