Buxgalteriya hisobi va audit kafedrasi

-25-

1. 
   Rasm
   

Xarajatlar

Davr Xarajatlari

Moliyaviy faoliyat boyicha xarajatlar

Favqulotta zarar




Mahsulot ishlab chiqarish

Korxonamiz avtomobillarga gaz yetkazib berish bilan shugullanar ekan, boshqa raqobatchilarga qaraganda sifatli va arzon narxda faoliyat yuritishni o`z oldiga maqsad qilib qoygan. Tabiiyki korxona xarajatlari ham katta hisoblanadi.
Ushbu xarajatlarga quyidagilar kiradi:

• 
  Ishchilar oylik maoshi
  
• 
  Soliq xarajatlari
  
• 
  Tabbiiy gaz sotib olish uchun ajratilgan pul mablaglari
  
• 
  Moy xarajatlari
  
• 
  Sotish xarajatlari
  
• 
  Elektr energiya xarajatlari
  
• 
  Suv va Komunnal xarajatlar
  
• 
  Turli xildagi hayriya uchun ajratilgan pul mablaglari
  
• 
  Eko fondlar ucuhun ajratilgan harajatlar
  
• 
  Va boshqa mamuriy xarajtlar
  

Ushbu xarajatlar quyidagi operatsiyalar orqali amalga oshiriladi:
-26-
Tayyor mahsulotlar, tovarlar, ishlar, xizmatlar sotilganda, sotilgan tayyor mahsulotlar, tovarlar, ishlar, xizmatlarning tannarxi 9110 “Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi”
9110 “Sotilgan tovarlarning tannarxi”, 9130 “Bajarilgan ish va koʻrsatilgan xizmatlarning tannarxi” schyotlarining debetida tayyor mahsulotlarni (2800), tovarlarni (2900) hisobga oluvchi schyotlar bilan bogʻlangan holda aks ettriladi.
Hisobot davrining oxirida 9110 “Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi”, 9120 “Sotilgan tovarlarning tannarxi”, 9130 “Bajarilgan ish va koʻrsatilgan xizmatlarning tannarxi” schyotlari 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” schyoti bilan yopiladi.
Sotilgan mahsulot (tovar, ish, xizmat) larning tannarxini hisobga oluvchi schyotlar (9100)dan amalda foydalanish korxonada qoʻllaniladigan tovar moddiy zaxiralarning hisob usuliga, yaʼni tovar moddiy zaxiralarning uzluksiz yoki davriy hisobiga bogʻliq.
Foyda (daromad) iqtisodiy harakatning zaruriy sharti, maqsadi sifatida qaraladi. Jahon amaliyotida foyda deyilganda koʻpincha biznes samaradorligining tadbir vositasi sifatida qaraladi. Foyda bu daromadlar va xarajatlar farqlanishidagi yuqori oʻzgaruvchanlikdir. Ular orasidagi quyi oʻzgaruvchanlik esa zararni ifodalaydi. Daromadlar va xarajatlar moliyaviy natijalarni xarakterlovchi foydani oʻlchashga daxldor bo’lgan elementlar hisoblanadi. Daromadlar va xarajatlarni, yaʼni foydani aniqlash va oʻlchash korxona o’z moliyaviy hisobotini tayyorlashda foydalaniladigan kapital konsepsiyasi hamda kapitalning saqlanishiga bogʻliq boʻladi. Daromadlar va xarajatlar elementlari quyidagicha aniklanadi. Moliyaviy natijalar tahlilida daromad va xarajatlarning o’zaro farqdanishidagi holatga baho beriladi. Moliyaviy natijalar foyda va zararlarning shakllanish qatorlari boʻyicha oʻzgarishlari oʻrganiladi.