Buxgalteriya hisobi

1.3. Operativ ijara hisobi

46. Operativ ijarada, ijara obyektiga egalik qilish bilan bog‘liq bo‘lgan barcha risklar ijarachiga o‘tmaydi va shuning uchun operativ ijara shartnomasi bo‘yicha olingan ijara obyektlari ijarachining balansida hisobga olinmasligi lozim.

47. Operativ ijara obyekti ijarachi tomonidan balansdan tashqari schyotlarda operativ ijara shartnomasida ko‘rsatilgan qiymatda, ijaraga beruvchida esa – asosiy vositalar tarkibida balans schyotlarida hisobga olinadi.

48. Operativ ijarada ijarachi tomonidan hisoblangan va to‘lanadigan ijara to‘lovlari, ularni foydalanish maqsadiga qarab mahsulot (ish, xizmat)larning ishlab chiqarish tannarxiga va (yoki) davr xarajatlariga olib boriladi.

49. Ijara beruvchining operativ ijara obyektlarini saqlab turish bilan bog‘liq xarajatlari (amortizatsiya ajratmalari, sug‘urtalash, kapital va joriy ta’mirlash, operativ ijara obyektlari bilan bog‘liq soliqlar va boshqa xarajatlar) ushbu xarajatlar yuzaga kelgan hisobot davrining joriy xarajatlari sifatida tan olinadi.

50. Operativ ijarada hisoblangan va ijaraga beruvchi tomonidan olinadigan ijara tushumlari daromad sifatida tan olinadi.

51. Operativ ijara shartnomasida ijara obyekti, ijara muddati tugashi yoki tugamasidan, agarda shartnomada shartlashilgan sotib olish narxining barchasi ijarachi tomonidan to‘langanda, ijarachining mulkiga o‘tishi ko‘zda tutilishi mumkin.

Agar shartnomada ijara obyektini sotib olish ko‘zda tutilmagan bo‘lsa, u tomonlarning qo‘shimcha kelishuvi bilan o‘rnatilishi mumkin, unda ijara obyektidan foydalanish uchun oldin to‘langan to‘lovlar sotib olish bahosida hisobga olinishi haqida kelishish huquqiga ega.

Ijara muddatining tugashi yoki uning tugaguniga qadar shartnomada ko‘zda tutilgan sotib olish narxini ijarachi tomonidan to‘liq kiritilgan holda va ijara obyektiga egalik qilish huquqi unga o‘tganda, u buxgalteriya hisobida ijarachining mulki sifatida hisobga olinishi shart.

52. Ijarachining operativ ijara obyektini yaxshilash (obodonlashtirish, qo‘shimcha qurish, qo‘shimcha asbob-uskunalar o‘rnatish, rekonstruksiya, modernizatsiya qilish, texnik qayta qurollantirish va boshqa) xarajatlari operativ ijara obyekti qiymatini ko‘paytiruvchi kapital quyilmalar sifatida aks ettiriladi.

Agar operativ ijara obyekti ijaraga beruvchining ruxsati bilan yaxshilangan bo‘lsa, operativ ijara shartnomasining amal qilish muddati tugagandan so‘ng yoki operativ ijara shartnomasi bekor qilingach, ijarachi ana shu maqsad yo‘lida sarflagan barcha xarajatlarining qoplanishini talab qilish huquqiga ega, agarda operativ ijara shartnomasida o‘zgacha shartlar ko‘zda tutilmagan bo‘lsa.

Ijaraga beruvchining ruxsatisiz amalga oshirilgan operativ ijara obyektini yaxshilashga sarflangan xarajatlar (qo‘yilmalar) va ularni operativ ijara obyektiga zarar yetkazmagan holda ajratib olish imkoni bo‘lmasa, operativ ijara shartnomasining amal qilish muddati tugagach yoki shartnoma bekor qilingach, ular ijaraga beruvchiga tekinga o‘tadi, agarda operativ ijara shartnomasida o‘zgacha shartlar ko‘zda tutilmagan bo‘lsa. Biroq, agarda ularni operativ ijara obyektiga zarar yetkazmagan holda ajratib olish mumkin bo‘lsa va agar ijaraga beruvchi ularning qiymatini qoplashga rozi bo‘lmasa, bunday hollarda ijarachi ularni ajratib olishi mumkin.

II-BOB. Operativ ijara—Rag‘batlantiruvchi shartlar.

1 Operativ ijara bo‘yicha yangi yoki yangilanadigan shartnomaning shartlarini kelishish paytida, ijaraga beruvchi ijarachining shartnoma tuzilishiga roziligini rag‘batlantiruvchi shartlarni taklif qilishi mumkin. Ijarachiga oldindan amalga oshiriladigan to‘lov yoki ijarachi tomonidan ijara bo‘yicha amalga oshiriladigan xarajatlarning (masalan, aktivni boshqa joyga ko‘chirish xarajatlari, ijara ob’ektini takomillashtirish sarflari ijarachining oldindan mavjud bo‘lgan majburiyatlari bilan bog‘liq xarajatlarining) ijaraga beruvchi tomonidan qoplanishi yoki o‘z zimmasiga olinishi bunday rag‘batlantiruvchi shartlarning misollari bo‘la oladi. Muqobil ravishda, ijara muddatining boshlang‘ich davrlarida ijara haqi to‘lanmasligi yoki kamaytirilgan ijara haqi to‘lanishi kelishilgan bo‘lishi mumkin.

2 Masala operativ ijaradagi rag‘batlantiruvchi shartlar ijarachining va ijaraga beruvchining moliyaviy hisobotlarida qanday qilib tan olinishi kerakligidadir.

Konsensus

3 Operativ ijara bo‘yicha yangi yoki yangilangan shartnomaning barcha rag‘batlantiruvchi shartlari, rag‘batlantiruvchi shartning xusuisyati yoki shakli yohud to‘lovlarning muddatidan qat’iy nazar, ijara ob’ektidan foydalanish huquqi uchun to‘lanadigan sof haqning ajralmas qismi sifatida tan olinishi kerak

4 Ijaraga beruvchi rag‘batlantiruvchi shartlarning umumiy qiymatini ijara haqining ijara muddati davomida kamayishi sifatida tan olishi kerak. Bunday kamayish bir tekis maromda hisobga olinishi kerak, agar ijaraga berilgan aktivdan olinadigan nafning vaqt o‘tishi bilan kamayishini to‘g‘riroq aks ettiradigan boshqa tizimli usul o‘rinli bo‘lmasa.

5 Ijarachi rag‘batlantiruvchi shartlardan olinadigan nafning umumiy qiymatini ijara xarajatlarining ijara muddati davomida kamayishi sifatida tan olishi kerak. Bunday kamayish bir tekis maromda hisobga olinishi kerak, agar ijarachi ijaraga olingan aktivdan foydalanishdan naf olish grafigini to‘g‘riroq aks ettiradigan boshqa tizimli usul o‘rinli bo‘lmasa.

6 Ijarachi tomonidan amalga oshirilgan xarajatlar, shu jumladan oldindan mavjud bo‘lgan ijara kelishuvi bo‘yicha amalga oshirilgan xarajatlar (masalan, shartnomani bekor qilish, aktivlarni boshqa joyga o‘tkazish yoki ijara ob’ektini takomillashtirish bilan bog‘liq xarajatlar) ijarachi tomonidan ushbu xarajatlarga, shu jumladan rag‘batlantiruvchi shartnoma orqali aslida qoplangan xarajatlarga, tegishli bo‘lgan standartlarga muvofiq hisobga olinishi kerak.