Buxgalteriya hisobi

2. Mahsulot tannarxini hisoblashda mehnatga haq to’lash xarajatlar hisobi haqida ma’lumot

Iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida eng asosiy masalalardan biri mamlakatda jahon talablariga javob beradigan, sifatli, raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish hisoblanadi. Bunda ko’riladigan asosiy maqsad arzonroq hamda raqobatbardosh, sifatli mahsulotlar ishlab chiqarishdan iborat. Buning uchun ishlab chiqarilayotgan mahsulot tannarxi o’rganib, uni imkon qadar pasaytirish katta ahamiyatga ega. Shuningdek, Prezidentimiz Sh. Mirziyoyev ta’kidlaganidek, “Bozorda teng raqobat muhitini yaratish va halol-pok, zamonaviy texnologiyalar asosida ishlayotgan vijdonli tadbirkorlarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash bosh maqsadlarimizdan biridir”⁴ bu ham mamlakatimizda tadbirkorlikka bo’lgan e’tiborning kuchayib borishidan dalolat beradi. Prezidentimizning bu nutqlaridan shuni xulosa qilishimiz mumkinki, agar biz tadbirkorlar o’rtasida sof raqobatli bozor muhitini yarata olsak, tadbirkorlar esa o’zlari ishlab chiqarayotgan mahsulotlarining tannarxini to’g’ri aniqlay olsalar, bu mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning tannarxining kamayishiga va sifat jihatdan bir-biri bilan raqobatlasha oladigan darajaga chiqishimiz mumkin.

Hozirgi kunda har bir korxona va tashkilotlar o’z mahsulotlarining tannarxini aniqlashda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 54-son, 05.02.1999 yildagi Mahsulot(ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirishni tartibi to’g’risidagi nizomni tasdiqlash haqidagi qarorga muvofiq amalga oshiradilar.Qisqacha bu nizom haqida ma’lumotlar keltirsak.

Mazkur Nizom xo‘jalik yurituvchi subyektlar — yuridik shaxslarning, shuningdek yuridik shaxs bo‘lmagan holda tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi jismoniy shaxslarning mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini aniqlashning yagona metodologik asoslarini belgilaydi.

Nizom buxgalteriya hisobi va soliq solish maqsadlarida xarajatlarni hisoblab chiqishda paydo bo‘ladigan tafovutlar hisobga olingan holda ishlab chiqilgan. Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning raqobatbardoshliligini aniqlash maqsadida ular faoliyatining xarajatlarini hisoblab chiqish va moliyaviy natijalarini aniqlash buxgalteriya hisobining asosiy maqsadi hisoblanadi.

Nizomda xarajatlarni guruhlash va moliyaviy natijalarni shakllantirishning asosiy qoidalari mavjuddir.

Mazkur Nizom asosida ayrim tarmoqlar xarajatlari tarkibi va ularni hisobga olish xususiyatlari O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Davlat soliq qo‘mitasi bilan kelishilgan holda tegishli vazirliklar va idoralar xo‘jalik birlashmalari (korporatsiyalar, konsernlar, uyushmalar, kompaniyalar va boshqalar) tomonidan aniqlanadi.

Endi shu nizomdagi ma’lumotlarga asoslanib xo’jalik yurituvchi subyektning moliya-xo’jalik faoliyati bilan bog’liq xarajatlari haqida ma’lumotlar keltirsak.