Бутун Дунё цивилизацияси xxi–аср бошида планетар миқёсда тизимли, қайтадан ўзгартиришни бошидан кечирмоқда

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


ALISHER NAVOIY NOMIDAGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI


«TASDIQLAYMAN»
O‘quv ishlari prorektori
prof. Soleev A. S._______
«____» ____________ 2010 yil


TABIIY FANLAR FAKULTETI
Tabiiy geografiya va geoekologiya kafedrasi
5A440503 - Tabiiy geografiya, landshaftlar geofizikasi va
geokimyosi magistratura ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha
«Barqaror rivojlanish konsepsiyasi va geografiya» fanidan


O‘ Q U V D A S T U R I


Jami o‘quv yuklama – 88 soat
Ma’ruza - 20 soat
Amaliy mashg‘ulot – 20 soat
Seminar – 16 soat
Mustaqil ish – 32 soat


Tuzuvchi: prof. Alibekov L. A.


Tabiiy geografiya va geoekologiya kafedrasining 2010 yil 27 avgustdagi yig`ilishining №1 bayonnomasi bilan tavsiya etilgan.


Kafedra mudiri: prof.Alibekov L.A.
Tabiiy fanlar fakulteti O`quv-uslubiy kengashining 2010 yil 28 avgust
№1 bayonnomasi bilan ma’qullangan.


Uslubiy kengash raisi: dots.Jumaboyev T.J.


Tabiiy fanlar fakulteti Ilmiy kengashining 2010 yil 30 avgust №1
qarori bilan tasdiqlandi.


Ilmiy kengash raisi: dots.Keldiyorov X.O.


Samarqand – 2010 yil
«Barqaror rivojlanish konsepsiyasi va geografiya» fanidan
O‘ Q U V D A S T U R I
1. Kirish: Butun Dunyo sivilizatsiyasi XXI – asr boshida planetar miqyosda tizimli, qaytadan o‘zgartirishni boshidan kechirmoqda. BMT 1992 yilda iqtisodiy rivojlanish va atrof – muxitga bag‘ishlangan Rio – de – Janeyro Xalqaro konferensiyasi, insoniyat ananaviy (traditsion) model bilan rivojlanaolmaydi, endi «Barqaror rivojlanish modeliga» o‘tishi zarur degan verdikt (hukm) chiqardi.
Barqaror rivojlanish tushunchasini, geografik qopiqdagi planetar miqyosdagi misli ko‘rilmagan tez o‘zgarishlarga baho beruvchi, global ekologik muommalarni anglash natijasida paydo bo‘lib, qayosikim uni Yerdagi ekologik krizisning, tanglikning guvohi sifatida qabul qilish kerak. Barqaror rivojlanish konsepsiyasini tushunish, istiqbollarga (perespektivlarga) yangicha qarashni talab qiladi va yangicha fikr qilishni kengaytiradi. Barqaror rivojlanish konsepsiyasini shu bilan bir vaqtda planetamizda yashovchi hamma xalqlarning va hamma mamlakatlarning, tabiat bilan o‘zaro tasirida hozirgi zamon Dune qarashini yangicha tushunish sifatida va yangi hayot tarzi uchun amaliy tavsiya sifatida qarash kerak.
Barqaror rivojlanish bo‘yicha umumdavlat aspektida yoki mamlakatlar hayot faoliyatining ayrim sektorlari bo‘yicha tekshirishlar olib borish nihoyatda faoldir (aktualdir).
Prezident I.A.Karimov o‘zining mashhur kitobida (2), mamlakatimiz va Markaziy Osiyo mamlakatlari misolida barqaror rivojlanish muommasini chuqur ilmiy o‘rganishning asosini yaratdi.
Xavfsizlik, barqarorlik va barqaror rivojlanish tushunchalari…. «Har bir xalqning tinchligi, farovonligi, ravnaqi uchun mustahkam poydevor yaratadi. Sayyoramizda jug‘rofiy, siyosiy muvozanatning ajralmas sharti bo‘lib qoladi. Bu har bir insonga kelajakda dadil va ishonch bilan qarash huquqini beradi» deb yozadi (16 - bet). Shuning uchun ham bu sohada chuqur fundamental ishlar olib borib muommalarni gruhlarga bo‘lish kerak.
Muommalarni guruhlashtirganda bizning fikrimizcha birinchi o‘rinda iqtisodiy va siyosiy taraqqiyotlarni rivojlantiruvchi siyosiy barqarorlik potensiali turadi. Ikkinchi o‘rinda - barqaror rivojlanishning tabiiy – resurs aspektlarini qo‘yish kerak. Bu muammoni yechishda geografiya Fani muhim rol o‘ynaydi. Chunki geografiya tabiatga va jamiyatga o‘zining kompleks yondashishi bilan alohida o‘rinni egalaydi.
BMT ning Rio – de –Jeneyroda (3 – 14 iyun 1992 y), atrof – muxit muxofaza va barqaror rivojlanish bo‘yicha o‘tgan Xalqaro konferensiyasi dunyodagi barcha mamlakatlarning ekologik muammolarga inobatan munosabatini va siyosatini belgilashda muhim rol o‘ynaydi. Konferensiyada dunyoning 179 dan ortiq mamlakatidan 1500 dan ortiq mutaxassislar, olimlar va davlat rahbarlari qatnashib, unda barqaror (ustoychivoye) rivojlanish muommalari bo‘yicha muhim qarorlar hujjatlar qabul qilindi. Shuninindek, «XXI – asr barqaror rivojlanish jadvali» qabul qilindi. Konferensiya oxirida BMT a’zolari hukumatlari uchun barqaror rivojlanishning har xil nuqtai nazarlari bo‘yicha tavsiyanomalar qabul qilindi. Barqaror rivojlanish konsepsiyasiga iqtisod, tabiat, jamiyat triadasining muvofiqlashtirilgan rivojlanish g‘oyasi asos qilib oligan. Barqaror rivojlanish modelining bosh (general) yo‘nalishi: demografik tizimlarni mustahkamlash, ijtimoiy – iqtisodiy vazifalarni yechish, atrof tabiiy muhitining sifatini saqlash va qayta tiklash, ekologik ta’lim va tarbiyani ilmiy asoslash va boshqalardir. Barqaror rivojlanish modeli – uzoq muddatli va uzluksiz jarayon ekanligi qayd qilinadi. Global ekologik vaziyatning yomonlashuvi O‘rta Osiyo O‘lkasi, shu jumladan O‘zbekiston xududi uchun ham nihoyatda muhim va dolzarb muammodir.