Бурун, бурун ёндош бўшлиқларининг клиник анатомияси, физиологияси ва текшириш усуллари

ATROFIK RINIT (Rhinitis chronica atrophica)

Atrofik tumov burun bo`shlig’ini surunkali yallig’lanishi kasalliklari qatoriga kiradi. Atrorfik jarayon burun bo`shlig’ini to`liq qamrab olishi mumkin yoki chegaralangan, ko`pincha burunni kirish qismida uchrash mumkin.

Atrofik rinitlarni kelib chiqishini tushuntirishda turli fikrlar mavjud. Keltirilgan fikrlarni takidlashicha, burunga uzoq muddat issik, quruq va chang xavoni ta`sir etishi natijasida, shilliq qavatlarni yuzalarini qurishiga, xilpillovchi epiteliyni faoliyatini falajiga, shilliq osti bezlarini faoliyatini pasayishiga, keyinchalik atrofik jarayon rivojlanishiga sabab bo`ladi. Atrofik o`zgarishlarini rivojlanishiga changlarni bir qancha turlarini bir vaqtda ta`siri etish xam muxim o`rinni egallaydi. Turli fizik va kimyoviy ta`sirlar( silikat,tsement changlari va ogir metallar chiqindilarini ta`siri), bemor tanasida mikroelementlarini (temir,mis,marganets) almashinuvini buzilishi atrofik jarayoni rivojlanishida katta o`rin egallaydi. Ayrim mutaxassislar atrofik rinitni rivojlanishida, burun bo`shligidagi mikrofloralarni shilliq qavatga salbiy ta`siri muxim o`rin egallashini ko`rsatib o`tishadi.

Kasallikni keltirib chiqaruvchi omillaridan biri uzoq mudatda, tarkibida yod va vitaminlar etarli bo`lmagan ovkatlar istemol qilish, bundan tashqari burundagi turli jaroxatlar xam atrofik jarayonni keltirib chikarishda o`ziga xos o`rini egallaydi.

Kasallikda atrofik jarayon burun bo`shlig’ini faqat shilliq qavatini va shilliq osti qavatiniqamrab oladi, ammo suyak qismiga tarqalmaydi.

Atrofik rinitda burun shilliq qavati yupqalashadi, yuzasidagi shilimshiq ajralma kamayadi, tsilindrik xillpilovchi epiteliyni qatori ozayadi, tuklari joylarda ko`chgan bo`ladi, ayrim joylarda ular o`rniga ko`p qavatli yassi epiteliy paydo bo`ladi. Burun chiganoqlari xajmi kichrayadi. SHilliq osti qatlamida limfa va qon tomirlar torayadi, govaksimon to`qima va bezlar miqdori ozayadi va faoliyatlari pasayadi. Qisman qolgan shilliq osti bezlari oz miqdorda yopishqoq, qo`yiq shilimshiq ishlab chiqaradi.