Бурун, бурун ёндош бўшлиқларининг клиник анатомияси, физиологияси ва текшириш усуллари

Kasallikni belgilari: Kasallikni ikkala turi uchun xos bo`lgan shikoyatlar: CHuchkirish xuruji, burundan ko`p miqdorda tiniq shilimshiq ajralishi va nafas olishni qiyinligidir. SHilliq qavatlar shishi va burun yo`llari ko`p miqdorda shilimshiq bilan to`lganligi uchun bemorlarda xid bilish pasayadi (giposmiya). Kasallikni xuruji o`zgaruvchan bo`lib asosan uxlab turgan vaqtda, ovqat egandan so`ng, xavo xarorati va bosimi o`zgarganda, qon bosimi ko`tarilganda, ruxiy xolatlarda, bir yoki bir necha marotaba qaytalanadi. Uzoq mudatda burundan nafas olishni buzilishi bemorlarda uyqu va ishtaxani buzilishiga, bosh ogrigiga,asabiylashga xamda bemorlarni ish qobilyatini pasayishiga olib keladi. Xuruj davrida burunda, ko`zda xatto ҳalqumda qichishish bezovta qiladi.

Rinoskopiyada ko`p miqdorda shilimshiq ajralishi va tinimsiz buruni artib turilishi natijasida buruni kirish kismi terisida yallig’lanish va yorilishlar paydo bo`ladi. SHilliq qavat, burun chiganoqlari shishgan, govak to`qima tomirlarini kengayib qon bilan to`lganligi uchun ular ko`kimtir-marmar rangda, joylarda esa aksincha tomirlarni torayishi xisobiga, ko`kimtir rang asosida oq rangli nuqtalar - (Voyachek doglari) ko`rinadi. SHilliq qavatlardagi bunday o`zgarishlar ayrim xollarda ҳalqum, xatto xiqilldoq shilliq qavatlariga xam tarqalishi mumkin. Burun yo`llari toraygan va ko`p miqdorda tiniq rangsiz,xidsiz shilimishiq bilan to`lgan. Xuruj vaqtida burun chiganoqlariga tomir toraytiruvich dorilar (2-3% efedrin yoki 2-5% kokain + 0,1% adrenilin eritmalari aralashmasi) surtilganda shishlarini kamayishi va burun yo`llari kengayib nafas olishi tiklanishi kuzatiladi

Davolash: Kasallikni keltirib chiqaruvchi omillarni bartaraf qilishdan boshlanadi. Davolashda asosiy yo`nalish asab tizimi bilan burunni govak to`qima va qon tomirlar uzviyligini musaxkamlashga qaratilishi zarur. Bunga asta sekinlik va extiyotkorlik bilan tanani chiniqtirish orqali erishiladi (suvli muolajalar, uzoq vaqt toza xavoda sayr qilish, sport bilan shugullanish, iqlimni o`zgartirish). Qator xollarda umumiy quvvatni ko`taruvchi dorilar (vitaminlar A, D, rutin, askorbin kislotasi) xamda vegetotrop moddalar (atropin 1: 1000 va kal’tsiy xloridni 10% eritmasi) atropinni eritmasi suvga 5-6 tomchidan tomizib, bir kunda 2 maxal 5 kun davomida ichiladi. Keyingi 5 kun davomida bu dorini qabul qilish to`xtatib turiladi (kumulyatsiyani oldini olish uchun) va yana davom ettiriladi. Kal’tsiy xloridni 5% eritmasi 1 osh qoshigdan kuniga 3 maxal. ichiladi. Ko`p xollarda shunday davolash usuli bilan burundagi yallig’lanish jarayonini pasaytirishga, shilimishiq ajralmani to`xtatishga va nafas olishni tiklashga erishiladi.

Reflektor ravishda paydo bo`ladigan jarayonni oldini olish uchun novokainning 0,5% eritmasini burun pastki chiganogini oldingi qismiga navbvtmi-navbat 10 kun davomida in`ektsiya qilinadi. Igna sanchish usuli bilan xam burun bo`shligidagi reflektor xolatni oldini olinadi. Burun chiganoqlariga turli skleroz chaqiruvchi dorilarni yuborish va shilliq qavatni xususiy qismida chandiqlanishni yuzaga keltirish va shuni xisobiga shishlarni xamda shilimshiq ajralishini pasaytrishga erishiladi.

Fizioterapevtik muolajalarni qo`llash (burun ichiga 1% novokain eritmasi bilan elektroforez, bo`yin soxasiga SHerbak bo`yicha kaltsiy xlor eritmasi bilan elektroforez qilish) usullari allergik tumovni davolash bo`limida keng yoritilgan.

O`tkazilgan konservativ davoni foydasizligida burun chiganoqlariga gal’vanokaustika, krioterapiya, ul’tratovush va lazer nurlari bilan ta`sir etiladi. Ayrim xollarda esa konxotomiya tashxirini qo`llash (chiganoqni kattalashgan qismini kesib tashlash) maqsadga muofiq bo`ladi.