Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud



Download 2,11 Mb.
bet58/253
Sana16.04.2022
Hajmi2,11 Mb.
#556792
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   253
Bog'liq
Bulardan tashqari, tovush o\'zgarishlarining yana quyidagi ko’rin

Qo‘shimchalarda shakldoshlik
Shakldoshlik nafaqat leksemalarga, balki qo‘shimchalarga ham xos xususiyat sanaladi, Qo‘shimchalarning ayrimlari ifodalanishiga ko‘ra aynan bir-biriga o‘xshasa-da, mazmun-mohiyati bilan keskin farqlanadi.
Masalan, -in qo‘shimchasi:
a) ot b) sifat d) ravish e) fe’lning nisbat
yasovchi yasovchi yasovchi shaklini yasovchi
tiqin to‘lin ostin-ustin ilin
yig‘in erkin birin-ketin ko‘rin
chaqin yashirin qishin-yozin qilin
Bunday qo‘shimchalar o‘zbek tilida ko‘plab uchraydi. -ma, -chi, -li(k), -dor, -ch, -(i)sh, -ar, -ik, -k, -ish, -qin, -choq, -(a) y, -siz kabi qo‘shimchalarni bunga misol qilib kcltirish mumkin. Shakldosh qo‘shimchalar quyidagi ko‘rinishlarda uchraydi.
1. So ‘z yasovchilar.
qalamdon (ot) qadrdon (sifat)
toshqin (ot) jo‘shqin (sifat)
tepki (ot) kechki (sifat)
qatlama (ot) bo‘g‘ma (sifat)
o‘roq (ot) qo‘rqoq (sifat)
yoshlik (ot) sirdaryolik (sifat)
yuzsiz (sifat) so‘zsiz (ravish)
yugurik (sifat) ko‘rik (ot)
2. So‘z yasovchi qo‘shimcha so‘z shakli yasovchi qo‘shimcha bilan shakldosh bo‘ladi.
kelinchak (erkalash, erinchak
hurmatlash shakli) (sifat yasovchi)
gapirma (fe’lning burma (sifat yasovchi)
bo‘lishsiz shakli)
yuzlab (chama haftalab (ravish yasovchi)
son shakli)
qizcha (kichraytirish erkakcha (ravish yasovchi)
shakli)
Dilafro‘zxon kitobxon
(hurmat shakli) (ot yasovchi)
do‘sti (III shaxs, boyi (fe’l yasovchi)
birlik shakli)
3. Har qanday holatda so‘z shakli yasaydi.
oqish (ozaytirma shakli) kelish (harakat nomi)
otam (egalik shakli) ko‘rdim (shaxs-son shakli)
ukang (egalik shakli) bording (shaxs-son shakli)
Qo‘shimchalar ma’nodoshligi
Qo‘shimchalarda shakldoshlikdan tashqari ma’nodoshlik hodisasi ham uchraydi. Ba’zan ma’lum bir so‘z yasash ma’nosini ifodalash uchun birdan ortiq qo‘shimchalardan foydalanishga to‘g‘ri keladi. Masalan, -li qo‘shimchasi o‘rniga -kor, -dor, bo-, ba-, ser- qo‘shimchalarini qo‘llash mumkin:
itoatli - itoatkor
shirali - shirador
savlatli - basavlat
sutli - sersut
obro‘li - boobro‘
Shuningdek, -chi o‘rnida, -shunos, -kash, -kor; -siz o‘rnida esa be-, no- old qo‘shimchalarni qo‘llash kuzatiladi.
adabiyotchi - adabiyotshunos
aravachi - aravakash
g‘allachi - g‘allakor
hayosiz - behayo
o‘rinsiz - noo‘rin

Download 2,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish