Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud



Download 2,11 Mb.
bet106/253
Sana16.04.2022
Hajmi2,11 Mb.
#556792
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   253
Bog'liq
Bulardan tashqari, tovush o\'zgarishlarining yana quyidagi ko’rin

MUSTAQIL SO‘Z TURKUMLARI
FE’L
Ona tili (5-sinf)
Nima qilmoq?, nima bo‘lmoq? so‘roqlariga javob bo‘lib, harakat-holatni bildiruvchi so‘zlarga fe’l deyiladi.
Fe’llar zamon, shaxs-son, bo‘lishli-bo‘lishsizlik ma’nolari va bu ma’nolarni ifodalovchi qo‘shimchalarga ega bo‘ladi. Masalan: Yozmadim so‘zida -ma qo‘shimchasi (bo‘lishsizlik), -di qo‘shimchasi (zamon), -m qo‘shimchasi esa shaxs-son ma’nolarini bildiradi.
Ona tili (6-sinf)
Nima qilmoq?, nima bo‘lmoq? so‘roqlariga javob bo‘lib, shaxs yoki narsalarning harakat, holatini ifodalagan so‘z turkumi fe’l deyiladi.
Fe’llardan anglashilgan harakat va holat ma’lum shaxs yoki narsa tomonidan bajariladi. Ana shu shaxs yoki narsa harakatning bajaruvchisi sanaladi.
Fe’llar nimani atab kelishiga ko‘ra harakat fe’llari va holat fe’llariga bo‘linadi:
Shaxs va narsaning jismoniy faoliyati natijasida ro‘y bergan harakatni bildiruvchi fe’llar harakat fe’llari hisoblanadi. Shaxslarning ichki kechinmalari va narsalarning bir holatdan ikkinchi holatga o‘tish jarayonini ifodalovchi fe’llar esa holat fe’llari sanaladi.
Fe’llar qanday harakat-holatni ifodalashiga ko‘ra nutqiy faoliyat fe’llari, aqliy faoliyat fe’llari, jismoniy faoliyat fe’llari, holat fe’llari kabi ma’no guruhlariga ajraladi.
AL va KHK darsligidan:



Ma’no guruhlari

Fe’llar

1

Yumush fe’llari

Ishladi, mehnat qildi, ter to‘kdi

2

Tafakkur fe’llari

O‘ylaydi, o‘qidi, kashf qildi, fikrladi, tasavvur qildi

3

Sezgi fe’llari

Sezdi, his qildi

4

Ruhiy holat fe’llari

Kuldi, xursand bo‘ldi, qayg‘urdi, iztirob chekdi

5

Nutq fe’llari

Gapirdi, so‘zladi, bayon qildi, ifoda qildi, ming‘irladi, do‘ng‘illadi

6

Ishora fe’llari

Imo qildi, labini burdi, ko‘zini qisdi

7

Jismoniy holat fe’llari

Og‘ridi, isitma chiqdi, xastalandi, zo‘raydi, kuchaydi, charchadi

8

Tabiiy holat fe’llari

Eridi, muzladi, yetdi, uxladi

9

Ko‘rish fe’llari

Qaradi, ko‘rdi, boqdi, termuldi

Yuqoridagi fe’l turlarining har qaysisi bir necha fe’llarni o‘z ichiga oladi. Bu fe’llar harakat-holat ma’nosini qanday ifodalashi bilan bir-biridan farq qiladi. Quyidagi farqlanishlarni kuzatish mumkin:
1. Harakat-holatning kuchli-kuchsizligiga ko‘ra farqlanishi: jilmaymoq-kulimsiramoq-kulmoq.
2. Ijobiy va salbiy bahoga ega bo‘lishligiga ko‘ra: kulmoq-tirjaymoq; so‘zlamoq-to‘ng‘illamoq, ming‘irlamoq.
3. Uslubiy xoslanishiga ko‘ra: kulmoq (umumiste’moldagi so‘z) – tabassum qilmoq (badiiy uslubga xos), so‘zlamoq (umumiste’moldagi so‘z) – nutq ijod etmoq (badiiy uslubga xos) kabi.
Yuqoridagi fe’llarning har qaysisini o‘z o‘rnida ishlatish nutqning ravonligi, aniqligi va ifodaliligini ta’minlaydi.

Download 2,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish