Бухоро давлат университети

Икра қўйиш ва оталанишни ҳисобга олиш. Одатга кўра керакли бўлган балиқларни икра қўйиш жойини ўртача 3 йил ўрганиш керак. Ҳеч вақт бир йиллик кузатувдан сўнг хулосага келинмайди. Масалан лешнинг икра қўйиш чегараси, икра ташланган майдон ўрганилади. Балиқ тухум қўйиш майдони кўлнинг сувлли майдонига боғлиқ. Сув майдони катта бўлганда 450 м² гача сув майдони кичик бўлганда то 150 м² гача бўлади. Агар шароит бўлса балиқ сув майдонини 3 % гача эгаллаши мумкин. Бунинг учун кўлнинг сув туби ўсимлигидан Петерсон Д/ч - 0,025 м² ёки 1/40 м² билан ўсимлик олинади ва ундаги икралар ванначага қўйилади, яхшилаб ювилади. 0,025 м ² даги икра сони 40 га кўпайтирилади ва 1 м² даги икралар сони келиб чиқади. Бу сон 1 см² ёки 1 м² га қараб ҳисобланади.
Сунъий нерестилишалар. Ҳар бир балиқ турининг табиий кўпайишини ҳисобга олиб, шу турга мувофиқ нерестилишалар кўрилади. Сунъий нерестилишалар қадимдан балиқчилар томонидан қўлланиб келинмоқда.
П. В. Михеев (1953) Дон дарёсининг қуйи қисмида сузиб юрувчи нерестилишалар тўғрисида маълумот берган. Сув юзасида сузувчи рамка олинади 6 м х 1 м, ҳар 30 – 40 см дан кейин махсус мослама қилиниб, бу мосламага махсус ўсимликлардан супурги тайёрланиб мустаҳкамлаб қўйилади. Юк билан тортиб боғланган ва вертикал ҳолатда сақланган. Супургилар 25 – 50 см чуқурликгача бориши керак.
VI Бўлим. Балиқлар ҳаёт цикли. Ёш балиқлар ҳаёти.
Балиқ ҳаётий циклларини ўрганиш.
Табиий шароитда балиқлар ҳаёт циклини ўрганиш анча мураккаб ва маълум бир камчиликлар мавжуд. Бундай етишмовчилик қуйидагилардан иборат.

1. 
   Онтогенездаги моментлар, алоҳида босқичлар адабиётларда етарлича ёритилмаган.
   
2. 
   Индивидуал ривожланишдаги алоҳида босқичлардаги ўзгаришлар етарлича акс эттирилмаган.
   

С. Г. Кришановский балиқ ҳаёт циклидаги терминологияларни қуйидаги тартибда беради.
“Олд личинкалик” ёки “прелярва”, “постлярва” “шикастланмаган”, “молод” “постэмбрионал”. Балиқ индивидуал ривожланишда С. Г. Кришановский қуйидагиларни фарқлашни маслаҳат беради.

1. 
   Эмбрионал
   
2. 
   Личинкалик
   
3. 
   Молклвый
   
4. 
   Вояга етиш даври.
   

Ҳар бир даврни этапга, этапларни стадияга бўлиш мумкин.
П. А. Дрягин балиқ ҳаёт циклидаги индивидуал ривожланишни қуйидаги фазаларга бўлади.
1. Эмбрионал – тухум ҳужаёрасининг оталаниб то личинка чиққунигача бўлган вақт.
2. Личинкалик фазаси – личинка чиқариш пайтидан то тоқ сузгич қанотлари ҳосил бўлгунга қадар бўлган давр. Ёш балиқчалар фазаси (Молкова) – тоқ сузгич қанотлари ҳосил бўлишидан то тананинг тангача билан тўлиқ қоплангунигача бўлган давр.
3. Вояга етмаган ёки (сеголетка) даври – тананинг тангача билан қопланиши ва 3 етилиш стадиясигача бўлган давр.
4. Вояга етган давр – биринчи нерестдан бошлаб, то такрорий жинсий циклгача.
5. Қарилик – ўсишнинг тўхташи, семириш ва жинсий қобилиятнинг тўхташи.
6. Ўлим – ҳаёт циклининг тугаши.
Экспериментал ишлар учун қуйидаги масалаларни ечиш керак.
1. Насл сифатида ва утрли хил бўлиб кетишининг сабабчиси, зотдор балиқларнинг (ёши, катта – кичиклиги, семизлик ва бошқа кўрсаткичлар) бузилишига таъсири, ҳамда икра ва сперманинг сифати.
2. Турли хил яшаш шароитига нисбатан оталанишнинг эффективлиги, табиий шароитда ва гипофизар инъекциянинг аҳамияти.
3. Эмбрионал ривожланиш стадияларига ҳамда турли этапларга ва яшовчанлик ўсишини тезлашиши ва секинлашишига таъсири.
4. Турли хилдаги ривожланишни этаплари личинка, молек, сеголетка кабиларда ўсиш ва ривожланишнинг тезлашиши ва секинлашишига таъсири.
5. Муҳит факторларининг (ҳарорат, газ режими, озиқланиш ва бошқа) балиқ ўсиши ва ривожланишига таъсири.
Табиий шароитда балиқ ҳаёт циклини ўрганишда қуйидагиларга эътибор бериш зарур.
1. Балиқ ривожланишида катта зичликнинг таъсири, етилиш муддати, ёш таркиби, ҳаёт давомийлигида секин ва тез ўсувчанликга яъни популяцияга таъсири.
2. Турли хилдаги балиқларнинг биологик хилма – хиллигини белгиловчи омиллар ва экологик группаларга дифференцияланиши.
3. Овланадиган балиқларнинг оптимал ўсиши ва ривожланиши учун шароит яратилиши.