Бухоро давлат университети

Белгилар
Балиқ номери
Жинс ва етилиш стадияси
Балиқ оғирлиги
Ёши
Балиқнинг умумий узунлиги (ab ва L) мм.
Смит узунлиги (ас)
Узунликларни ҳисобга олмасдан (ad ёки l)
Тана узунлиги (od)
Ён чизиқ формуласи
Дум танаси ён томондаги тангачалар
Д даги нурлар
А даги нурлар
Ҳалқум типлари формуласи
Биринчи жабра ёйидаги тичинкалар сони
Умуртқалар (тана ва дум)
Тана ўқи
Тумшуқ узунлиги (an)
Кўз диаметри горизонтал (np)
Бошнинг кўздан кейинги қисми (ро)
Бош узунлиги (ао)
Энса қисмида бош баландлиги (lm)
Пешона кенглиги
Тананинг энг юқори баландлиги (gh)
Тананинг энг паст баландлиги (iR)
Антидорсал масофа (aq)
Постдорсал масофа (rd)
Дум танасининг узунлиги (fd)
Д асоснинг узунлиги (as)
Д нинг энг юқори баландлиги (tu)
А нинг энг баландлиги (lj)
А асоснинг узунлиги (JJ1)
Р узунлиги(vx)
V – узунлиги (zz1)
P – V орасидаги масофа (vz)
V – A орасидаги масофа (zy)

• 
  Барча ўлчовлар кўрсаткичлари мм ҳисобида берилади.
  

Карпсимонларни ўлчаш усули схемаси бошқа балиқлар оиласини ўлчаш схемаси билан умумийлик хусусиятига эга. 4 – расмда ўлчаш схемаси акс эттирилган.
Жойлашган жойи, сув ҳавзасининг номи (кўл, сувомбори, канал, зовур), балиқ овланган жойи, иложи борича кўлнинг ёки сув омборининг сув таъминоти кўрсатилиши керак.
Балиқ овланган вақти, кун, ой, йил, балиқ овлаган ва ўлчовларини бажарган шахснинг исми, фамилияси, балиқ тури аниқланаётганда унинг маҳаллий номи ҳам албатта кўрсатилиши керак. (У. Г. Лингберг, 1974). Иложи борича ёш давридаги номи (личинка, сеголетка, подлешик ва бошқалар), балиқнинг илмий (лотин) номини, балиқлар систематикасига асосланган ҳолда аниқлаган бўлсангиз ва бунда ишонч ҳосил қилмоқчи бўлсангиз, унда Берг Л. С. номенклатурасига асосланган “Рыбы пресных вод СССР” (1948) китобидан фойдаланиш мумкин.
Номерация. Балиқ турларига қараб тартиб билан журналда қайд қилиб борилади (алоҳида вараққа ёзиш тавсия этилмайди). Ёзувлар шундай олиб борилиши керакки, маълумотларга ишлов берилганда туғдирмасин. Бир саҳифага турли хил формаларнинг таксономик ўлчов кўрсаткичларини қайд қилиш мумкин эмас. Бу ҳар бир балиқ учун алоҳида бўлиши шарт.
Балиқ жинсини аниқлаш. Балиқ жинсини аниқлаш тадқиқот ишлари учун зарур. Эркак зотлар ♂, урғочи зотлар ♀ каби белгилар билан ифодаланади. Агар балиқ ёш бўлса, вояга етмаган бўлса журвенус ёки журв сўзи ёзилади. Системага оид иш бўлса албатта жинсий деформизм кўрсатилиши шарт.
Вояга етган балиқларнинг жинсий маҳсулоти етилиш ҳолати балл асосида (етилиш даражаси) берилади. Масалан: зоғора 4+ ёшда, ♀ жинсий маҳсулоти (увилдириғи) IV ривожланиш стадиясида. Увилдириқ ёстиғидаги увилдириқлар ўлчаниб (г), неча грамм бўлса ёзилади (350, 375, 400 ёки 430 г).
Балиқ оғирлиги (г). Ўзаро яқин бўлган уруғларга дуч келганда уларнинг оғирлиги албатта ўсиш суръати билан алоқада бўлади. Шунинг учун ҳам бошқа белгиларга асосланиб, унинг қандай ирққа яқинлигини аниқлаш мумкин. Умуман олганда балиқ тана оғирлигини аниқлаш, семизлик даражасини аниқлашда қўл келади.
Балиқ ёши, системали иш бажаришда кўзга кўринарли равишда аҳамиятга эга. Ёш кўрсаткичини аниқлаш учун албатта балиқ тангачаларидан препарат тайёрлаб, ёш аниқлангандан кейин қўлдаги материаллардан фойдаланса бўлади. Карпсимонларни ўлчашда тана узунлиги, бошнинг тумшуқ учидан то думдаги охирги тангачаларгача ўлчанади. Шу узунликка қараб тақсимланади ва процент муносабати тана узунлигига қараб чиқарилади.
Балиқнинг умумий узунлиги. Карпсимонларда ав билан, умумий узунлик ёки абсолют узунлик, тумшуқ баландлигидан то дум паррагигача бўлган масофага айтилади. Бошланиш жойи (а) ва охирги учи (в) умумий чизиқ билан кўрсатилган.
Балиқ узунлиги (Смитт 1986) – тумшуқнинг олдинги қиррасидан то С сузгичининг ўрта нуригача бўлган масофа ҳисобланади. Рус ва ўзбек ихтиологлари ўз амалиётларида Смитт узунлиги бўйича ҳисоблаш амалиётларини кенг қўллаганлар.
Карпсимонларда бош узунлигининг кучайиши, тана баландлиги, эркак зотларда миграция пайти кузатилади. Урғочи зотларда унчалик ўзгариш юз бермайди. Бундай фарқлар Смитт узунлиги бўйича аниқланади. Вариацион статистик анализлар ҳам Смитт узунлиги бўйича бажарилади.
Дум сузгичисиз тана узунлиги. Тумшуқнинг бошланишидан то тангача билан қопланган жойгача бўлган масофа. С ни ҳисобга олмасдан узунлик кўрсаткичи аниқ узунликдир. Карпсимонлар учун тангачалар то дум нурларигача етиб бормайди ва уларда бош узунлиги ласослардай унча ўзгармаган. С ни ҳисобга олмасдан узунлик асосан стандарт узунлик бўлиб хизмат қилади, ас узунликка нисбатан. Ёш балиқларда бош анча узун, ёши катта балиқларда нисбатан қисқароқ бўлади. Шундай қилиб балиқ тана узунлигини ўлчаш икки хил усулда амалга оширилади. Узунликни С билан биргаликда ва С ни ҳисобга олмасдан ўлчаш. С ни ҳисобга олмасдан ўлчаш асосан вояга етган балиқларда ўсиш суръатини ҳисоблашда фойдаланилади ва бошида никаҳ ўзгаришлари юз бермайдиган балиқларда қўлланилади.

4 – расм. Карпсимонлар (Cyprinidae) оиласига тегишли бўлган вобла (Rutulus rutulus caspius) ни ўлчаш схемаси. (штрихланган ён қатор балиқ ён томонидаги тангачалар сони, ён чизиқнинг устки ва пастки тангачалари).
ab-балиқ умумий тана узунлиги; ac-узунлик Смитт бўйича; ad- С дан бошқа узунлик; od-тана узунлиги; an-тумшуқ узунлиги; np-кўз диаметри (горизонтал); po-бошнинг кўз орқа бўлими; ao-бош узунлиги; lm-энса қисмидаги бош баландлиги; gh-тананинг энг юқори баландлиги; ik-тананинг энг паст баландлиги; dq-антидорсал масофа; id-постдорсал масофа; bd-дум танаси узунлиги; qS-D асоснинг узунлиги; tu-D нинг энг юқори баландлиги; yy₁-А асоснинг узунлиги; ej-А нинг энг юқори баландлиги; vx-Р узунлиги; zz₁-V узунлиги; vz-P,V орасидаги масофа; zy-V,А орасидаги масофа. Расмдаги асосий тасвир. пастида (ён томонда) пешона кенглиги тасвирланган.