Бухоро давлат университети ҳузуридаги илмий даража берувчи dsc

Мазмуни: 
Унинг зотига сано айтмоққа лойиқ зот, 
Унинг ўзидирки, Ўзига жуд юзидан сано айтса. 
Маконда мавжуддан макондан ташқарида бўлганга сано айтмоқнинг имкони йўқ, 
Йўқдан бор бўлган қандай қилиб азалий Борга васф айта олади. 
Зарранинг равнақи офтобдан бўлади, 
Зарра ўзидан кичик нарсадан қандай вужудга келади. 
Биздан Вадуд бўлган зотга ўзимизнинг нуқсонли эканимизни тан олишдан бошқа 
туҳфамиз бўлмайди. 
“Вадуд” 
сўзининг 
маъноси 
“меҳрибон, ғамхўр, шафқатли; 
сезувчи, 
дўст”демакдир. Аллоҳ таоло ҳам бандаларига шундай шафқатли зотдир. Бандалар эса 
Яратганга ҳамд-у сано айтишга ожизлик қиладилар.
Бу ерда ижодкор ташбеҳ санъатидан унумли фойдаланиш орқали дарёлар лабида 
ҳайрон-у саргардон юрадиган бутимор қушини ҳамд айтишга ожиз бандаларга тамсил 
сифатида келтиради. Бутимор афсонавий қуш бўлиб, форс мифологиясида бу қуш 
“ишқ қуши” ёхуд “ғам қуши” сифатида тасвирланади. Шеъриятда ошиқ ва маъшуқа 
руҳиятидаги ғам-ғуссани ифодалаш учун тилга олинади. Бу ғаройиб қуш денгизга ошиқ, 
инини ҳам соҳил бўйига қуради. Тонгдан тунгача соҳилда, сувга мафтун бўлиб ўтиради. 
Мумтоз шеъриятимизда муҳаббатини ошкор қилолмаган ошиқ ушбу ғамбода қуш 
орқали тасвирланади. Аллоҳни мадҳ қилишнинг биринчи одоби сифатида шоир 
“Субҳана роббика роббил ъиззати ъамма ясифун ва саламун ъалал мурсалийн вал ҳамду 
лиллаҳи роббил ъаламийн” (“Қудрат эгаси бўлмиш Парвардигорингиз уларнинг 
сифатларидан (яъни, ҳар қандай айб-у нуқсондан покдир”, Соффат: 180-181-оятлар) 
дуосини келтиради.
 

---

106 
Бу маъноларнинг шоҳиди бўлган зот – ҳақиқий ҳолларнинг тили, мукаммал вужуд 
олими, ҳусни жамол манбайи, ҳол ва қол сирларининг кони, Зулжалолнинг танланган 
нури, Буюк Аллоҳ раҳматига ҳужжат, ақли кулл (яъни, биринчи яратилган нур), 
пайғамбарларнинг сўнгиси, уммат пешвоси, дунё маорифхонасининг орифи, “Ма 
арафнака” (“Биз Сени англай олмадик”) деб қийналган, “Лав лака ма холақтул афлака” 
(“Сен бўлмаганингда борлиқ фалакни яратмаган бўлар эдим”) хитоби билан танланган: 
Қитъа: 
Муҳаммад сарвари тахти жалолат, 
Расида дар авжи гардун бе малолат. 
Аз онжо ёфт тақриби илоҳий, 
Падид омад ба зоташ турфа ҳолат. 
Забони ажз жое ҳамд бикушод, 
Бадон шавкат фуру шуд дар хижолат.