Бухоро- 2022 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Эритмалар электр утказувчанлигини ўлчаш тартиби. Кондуктометрик титрлашда турли хил эритмалар қаршилигини махсус асбоб –кондуктометрлар воситасида амалга ошрилади.
Таъкидлаш жоизки, электр ўткзувчанликка тескари бўлган кўрсаткич, бу электр токи ўтадиган ўтказгич (бизда эритма) нинг қаршилиги (R) ҳисобланди. Уни аниқлаб, топилган қийматгақараб ҳам «электр ўтказувчанлик» тўғрисида маълумотга эга бўлиш мумкин. «Қаршилик» ни аниқлаш учун қўлланиладиган мослама одатда, «Уинстон кўприги» деб аталади, эритмаларда эса «Кольрауш» дан фойдаланилади (7- расм). Расмда кўрсатилганидек, мазкур мослама 4 қаршилик, елксидан иборат бўлиб





7- расм. Кольрауш кўприги
R_x – ўрганилаётган эритма қаршилиши,
R₁- қиймати маълум қаршилик (доимийлик),
R₂- ав реохлориднинг св қисми қаршилик,
R₃- реохлориднинг са қисми қаршилик
Ўзгарувчанлик ток манбаи (1) дан бериладиган тон сезгир гальвонометр (2) орқали аниқланади. Реохлориднинг сўрғичи (с) ни чап ёки ўнгга суриб гальванометрнинг «О» кўрсаткичи белгиланади. Айнан шу ҳолатда d ва с нуқталар потенциаллари бир хил қийматга эга бўлади ва dс реохлорид қисмида ток ўтмайди. Бу, Кирхгоф қонунига биноан, қуйидагича тенгламалар билан ифодаланади:

деб ёзиш ҳам мумкин. Демак, R₁, R_2, R₃ қийматлари маълум бўлса, текширилаётган эритманинг электр ўтказувчанлиги (W_x) ни аниқлаш мумкин бўлади.
Амалда кондуктометрияда муаян система (эритма) электр ўтказувчанлиги маълум температурада топиш зурур булади. Кўпинча, платина (Pt) метали билан қопланган электродлар билан ишлашга тўғри келади. Бунинг учун платинанинг водородхлориддаги 3 фоизли ва қўрғошин ацетатнинг 0,02-0,03 фоизли эритмаларидан фойдаланилади. Ўлчаш олиб бориладиган идиш, электродлар билан бирга юқоридаги эритма билан тўлдирилади ва ундан доимий ток ўтказилади. Ҳар минутда қутбларни алмаштириб 5-10 минут давомида электролиз қилинади.
Шуни ҳам таъкидлаш жоизки, эритмалр электр ўтказувчанликлари, хусусан эквивалент ёки солиштирма электр ўткзувчаникни аниқлашда даставвал, кондуктометрик идишнинг ўзига хос доимийлигини ҳам ҳисобга олиш зарур бўлади.бунинг учун тажриба ўтказиладиган идиш калибрланади. Шу мақсадда калийхлорид (KCl) эритмасидан фойдаланилади. Қуйидаги жадвалда калийхлорид тузининг ҳар хил концентрацияли эритмалари учун турлича ҳароратдаги электр ўтказувчанлиги қийматлари келтирилган.