“Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

1-мисол. Компания бош бошқармаси биносини сотиш 
Компания бош бошқарма биносини сотиш режасини тузди. 

---

144 
А) Компания харидорга бинони тўла бўшатгандан сўнг беради. Бўшатиш 
учун кетадиган вақт шундай сотишлар учун умумий вақт каби қаралади. Демак, 
активни тезда сотиш талаби бажарилмоқда. 
В) Компания бу бинони янги бино тўла битгунча ишлатади. Бу 
кечиктириш компания томонидан бинони тезда сотиш зарур емаслигини 
билдиради. Мазкур мезон янги бинони тўла битирмагунча кўчиб ўтиш мумкин 
емаслигини ифодалайди. 
Сотиш учун мўлжалланган сифатида таснифланган узоқ муддатли 
активларни (ёки ҳисобдан чиқариш гуруҳларини) баҳолаш 
Узоқ муддатли активни (ёки ҳисобдан чиқариш гуруҳини) баҳолаш 
Тадбиркорлик 
субъекти 
сотиш 
учун 
мўлжалланган 
сифатида 
таснифланган узоқ муддатли активни (ёки ҳисобдан чиқариш гуруҳини) унинг 
баланс қиймати билан сотиш харажатлари чегирилгандаги ҳаққоний қиймати 
ўртасидаги камроғида баҳолаши лозим. 
Тадбиркорлик субъекти мулк егаларига тақсимлаш учун мўлжалланган 
сифатида таснифланган узоқ муддатли активни (ёки ҳисобдан чиқариш 
гуруҳини) 
унинг 
баланс 
қиймати 
билан 
тақсимлаш 
харажатлари 
чегирилгандаги ҳаққоний қиймати ўртасидаги камроғида баҳолаши лозим. 
Агарда янги сотиб олинган актив (ёки ҳисобдан чиқариш гуруҳи) сотиш 
учун мўлжалланган сифатида таснифланиш мезонларини қаноатлантирса, 
дастлабки тан олинишда активни (ёки ҳисобдан чиқариш гуруҳини) унинг 
баланс қиймати, агарда шундай таснифланмаган бўлса (маслан, таннархда), 
билан сотиш харажатлари чегирилгандаги ҳаққоний қиймати ўртасидаги 
камроғида баҳоланишига олиб келади. Демак, агарда актив (ёки ҳисобдан 
чиқариш гуруҳи) бизнес бирлашувининг қисми сифатида сотиб олинса, у сотиш 
харажатлари чегирилгандаги ҳаққоний қийматда баҳоланиши лозим. 
Қачонки сотув бир йилдан ортиқ муддатда содир бўлиши кутилса, 
тадбиркорлик субъекти сотиш харажатларини уларнинг келтирилган қийматида 
баҳолаши лозим. Вақт ўтишидан юзага келадиган сотиш харажатларининг 
келтирилган қийматидаги ҳар қандай кўпайиш фойда ёки зарарда 
молиялаштириш харажати сифатида тақдим етилиши лозим. 
Активнинг (ёки ҳисобдан чиқариш гуруҳининг) сотиш учун 
мўлжалланган сифатида дастлабки таснифланишидан бевосита олдин, 
активнинг (ёки гуруҳдаги барча активлар ва мажбуриятларнинг) баланс 
қийматлари ўринли МҲХСларга мувофиқ баҳоланиши лозим. 
Ҳисобдан чиқариш гуруҳининг кейинги қайта баҳоланишида, ҳисобдан 
чиқариш гуруҳининг сотиш харажатлари чегирилгандаги ҳаққоний қиймати 
қайта баҳоланишидан олдин, мазкур МҲХС нинг баҳолаш талаблари доирасида 
бўлмаган, аммо сотиш учун мўлжалланган сифатида таснифланган ҳисобдан 
чиқариш гуруҳига киритилган, ҳар қандай активларнинг ва мажбуриятларнинг 
баланс қийматлари ўринли МҲХСларга мувофиқ қайта баҳоланиши лозим. 
Тадбиркорлик субъекти активни (ёки ҳисобдан чиқариш гуруҳини) сотиш 
харажатлари чегирилгандаги ҳаққоний қийматгача ҳар қандай дастлабки ёки 
кейинги қисман ҳисобдан чиқариш бўйича қадрсизланиш зарарини тан олиши 

---

145 
лозим. 
Тадбиркорлик субъекти активнинг сотиш харажатлари чегирилгандаги 
ҳаққоний қийматидаги ҳар қандай кейинги кўпайиш бўйича фойдани тан 
олиши лозим, аммо бу мазкур МҲХС га мувофиқ ёки олдин БҲХС 36 
“Активларнинг қадрсизланиши” га мувофиқ тан олинган йиғилган 
қадрсизланиш зараридан ортиқ суммада бўлмаслиги лозим.
Тадбиркорлик субъекти ҳисобдан чиқариш гуруҳининг сотиш харажатлар 
чегирилгандаги ҳаққоний қийматидаги ҳар қандай кейинги кўпайиш бўйича 
фойдани тан олиши лозим:
(а) 
буни амалга ошириш ҳисобдан чиқариш гуруҳининг сотиш 
харажатлари чегирилгандаги ҳаққоний қиймати қайта баҳоланишидан олдин, 
мазкур МҲХС нинг баҳолаш талаблари доирасида бўлмаган, аммо сотиш учун 
мўлжалланган сифатида таснифланган ҳисобдан чиқариш гуруҳига киритилган, 
ҳар қандай активларнинг ва мажбуриятларнинг баланс қийматлари ўринли 
МҲХСларга мувофиқ
мувофиқ тан олинмаган даражада бўлади; аммо 
(б) 
бу мазкур МҲХС га мувофиқ ёки олдин МҲХС 36 га мувофиқ, 
мазкур МҲХС нинг баҳолаш талаблари доирасида бўлган узоқ муддатли 
активлар бўйича тан олинган йиғилган қадрсизланиш зараридан ортиқ суммада 
бўлмаслиги лозим. 
Узоқ муддатли актив (ёки ҳисобдан чиқариш гуруҳи) сотувининг санаси 
ҳолатига олдин тан олинмаган фойда ёки зарар ҳисобдан чиқариш санасида тан 
олиниши лозим.
Тадбиркорлик субъекти узоқ муддатли актив бўйича у сотиш учун 
мўлжалланган сифатида таснифланганда ёки сотиш учун мўлжалланган 
сифатида таснифланган ҳисобдан чиқариш гуруҳининг қисми бўлганда 
ескириш (ёки амортизация) ҳисобламаслиги лозим. Сотиш учун мўлжалланган 
сифатида таснифланган ҳисобдан чиқариш гуруҳининг мажбуриятларига 
тегишли фоизли ва бошқа харажатларнинг тан олиниши давом еттирилиши 
лозим.