Счётларнинг туркумланиши. Бухгалтерия ҳисоб ишларини яхшм йўлга қўйилиши ва хар хил счётлар хусусиятларини ўрганиш учун счётлар классификацияси зарур.
Счётларни иқтисодий мазмунига кўра бундай гурухлаш, уларда нималар, яъни кандай иқтисодий объект ва уни хар тамонлама изохлаш учун яна кайси счётлардан фойдаланиш мумкинлигини кўрсатади.
Иқтисодий мазмунига кўра счётлар қуйидагича гурухланади:
Доимий счётлар - ҳисобот даврининг охирида қолдиққа эга бўлган ва бухгалтерия балансида акс эттириладиган активлар, мажбуриятлар ва капитал счётларидир. Доимий счётлар актив, пассив, контр-актив ва контр-пассив счётларга бўлинади.
Актив счётларлар (А) - хўжалик активларини акс эттиришга мўлжалланган, иқтисодий ресурсларнинг ҳисобот даври бошидаги қолдиғини ва ҳисобот давридаги кўпайишини дебет томонида, камайишини эса кредит томонида акс эттирадиган счётлардир.
Пассив счётлар (П)- хўжаликнинг мажбуриятлари ва капиталини акс эттиришга мўлжалланган, ҳисобот даври бошидаги қолдиқни ва ҳисобот даври мобайнидаги мажбуриятларнинг ва капиталнинг кўпайишини кредит томонида, камайишини эса дебет томонида акс эттирадиган счётлардир.
Контр-актив счётлар (КА) - молиявий ҳисоботда кўрсатилган активнинг соф қийматини кўрсатиш учун қолдиғи у билан боғланган актив счётдаги қолдиқ суммасидан чегириб ташланадиган счётлардир.
Контр-пассив счётлар (КП)- молиявий ҳисботда кўрсатиладиган мажбуриятлар ёки капиталнинг соф қийматини кўрсатиш учун қолдиғи у билан боғланган пассив счётнинг қолдиқ суммасидан чегириб ташланадиган счётдир.
Транзит счётлар (Т) - молиявий натижалар тўғрисида ҳисоботда кўрсатиладиган, ҳисобот даври охирида ёпиладиган ва қолдиқ суммасига эга бўлмаган, бир ҳисобот даври давомида фойдаланиладиган даромадлар ва сарфлар счётларидир.
Балансдан ташқари счётлар (БТ) – корхонага тегишли бўлмаган, лекин вақтинчалик унинг ихтиёрида бўлган активлар, шартли ҳуқуқлар ва мажбуриятларнинг мавжудлиги ва харакати тўғрисидаги ахборотларни умумлаштириш учун тайинланган счётлардир. Ушбу счётлар бошқа счётлар билан боғланмайди ва корхонанинг молиявий ҳисоботларида акс эттирилмайди.
Бу счётларнинг балансдан ташқари деб номланишига сабаб, улар балансда кўрсатилмайди, чунки бу счётлардаги маблағлар корхонага тегишли эмас. Бу счётларни балансда кўрсатиш корхона мулкининг нотўғри холатини англатган бўлар эди.
Балансдан ташқари счётлар уч хонали рақамлар орқали ифодаланади ва уларга иккиёқлама ёзув усули қўлланилмайди. Актив балансдан ташкари счётларда ўкупайиш фақат дебет томонга, камайиш эса кредит томонга ёзилади. Пассив счётларда эса бунинг акси бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |