Buddaviylik tarixi

Buddizm ta’limoti, asosan, 3 qismdan iborat : 1) axloq; 2)meditatsiya; 3) donolik ;

1. Axloq normalari – “Pancha shila” ( Buddaning 5 nasihati ) :

1. qotillikdan saqlanish;

2. o’g’rilikdan saqlanish;

3. gumrohlikdan saqlanish;

4. yolg’on, qalbaki narsalardan saqlanish;

5. mast qiluvchi narsalardan saqlanish;

2. Meditatsiya.

1. To’g’ri tushunish (to’g’ri e’tiqod qilish) – Buddaning birinchi da’vatida so’z yuritilgan to’rt haqiqatni bilish va unga ishonish;

To’g’ri niyat qilish – dunyoviy lazzat-halovatlardan xalos bo’lishga , keraksiz fikrlar va boshqalarga zarar etkazib qo’yishdan saqlanishga intilish;

To’g’ri niyat qilish – dunyoviy lazzat-halovatlardan xalos bo’lishga , keraksiz fikrlar va boshqalarga zarar etkazib qo’yishdan saqlanishga intilish;

3. O’zini to’g’ri tutish – o’ziniki bo’lmagan narsaga ko’z olaytirmaslik, ortiqcha hissiyotga berilmaslik;

4. To’g’ri anglash – o’z tanasi va ruhiga o’zini yo’qotib qo’ymaydigan da- rajada nazoratda bo’lish hamda bunda ehtiroslar va iztiroblarga chek qo’yish;

5. To’g’ri harakat qilish – o’zidagi yomon tuyg’ularni jilovlash hamda ezgu tuyg’ular va harakatlarni rivojlantirish;

6. To’g’ri hayot kechirish – no’maqul hayot tarzidan saqlanish;

7. To’gri fikr yuritish – kamolotning to’rt bosqichini ketma ket bosib o’tish;

8. To’g’ri gapirish – yolg’ondan , tuhmatdan, haqoratdan va befoyda gaplardan saqlanish;

3. Donishmandlik – bu buddizmning asosiy maqsadi bo’lib, narsalar tabiatini to’g’ri tushunishdan iborat.

Yuqorida ko’rsatilgan 3 amaliyot bosqichini o’tagan inson oxir – oqibat oliy saodatga , ya’ni nirvanaholatiga erishadi. Nirvana so’zining lug’aviy ma’nosi “o’chish, so’nish”. Unda hayotning har qanday ko’rinishiga intilish yo’qo -ladi.

Buddizmning tarqalishi. Ushbu ta’limotning yoyilishida buddist jamoalarning ( sangxa ) roli katta bo’lgan.Ular yilning ob havosi yaxshi bo’lgan 9 oyida shaharma – shahar , qishloqma – qishloq yurib, aholini bu dinga da’vat qilib yurganlar. Faqatgina musson yomg’irlari tinmay quygan 3 oydagina o’z ibodatxonalarida muqim bo’lib meditatsiya bilan shug’ul -langanlar.

Miloddan avvalgi 273 – 232 yillarda hukmronlik qilgan imperator Ashoka davrida buddizm keng hududlarga jadal tarqaldi. U buddist monaxlarga (rohiblar) , ularning Hindiston bilan chegaradosh davlatlarga qilgan missio- nerlik o’z prinsplarida mahkam turib, yumshoqlik va kelishuvchanlik bilan harakat qildilar.