Buddaviylik tarixi

Budda “yaratuvchi oily kuch” ning borligiga shubha va ishonchsizlik bildiradi. Uning fikricha , eng muhimi insonning shaxsiy kamoloti va ezgu turmush tarzidir.

• Budda “yaratuvchi oily kuch” ning borligiga shubha va ishonchsizlik bildiradi. Uning fikricha , eng muhimi insonning shaxsiy kamoloti va ezgu turmush tarzidir.
• Budda ta’limotining asosida “ hayot – bu azob uqubat” va “ najod yo’li mavjud” degan g’oyalar yotadi. Buddizm ta’limotiga ko’ra , inson o’ziga xos mavjudot bo’lib , tug’iladi, o’zini o’zi halok qiladi yoki qutqaradi. Bu g’oya -lar Buddaning ilk da’vatida ta’birlangan to’rt haqiqatda o’z ifodasini topa- di.
• Birinchi haqiqat – “azob – uqubat mavjuddir”. Har bir tirik jon uni boshi- dan kechiradi, shuning uchun har qanday dunyoviy hayot – qiynoq, azob – uqubatdir.
• Tug’ilish – qiynoq, kasallik – azob, o’lim – kulfat, qiyinchilikka duch ke –lish – mashaqqat, ayriliq – ezilish, orzu havasga yetolmaslik – uqubat. Dunyo tuzulishining asosiy qonuni bir biriga bog’liqlik. Hech bir narsa ma’lum sababsiz yaralmaydi. Lekin har bir hodisa yoki harakatning bir -lamchi sababini aniqlash mumkin emas. Shuning uchun buddizm dunyoni shu holicha qabul qilishga chaqirdi.
• Buddizm ta’limotiga ko’ra, har qanday narsa yoki hodisa, u xoh moddiy , xoh ma’naviy bo’lsin , dharma ( element ) lardan tashkil topgan. Ular o’z xususiyatiga ko’ra harakatsiz bo’lib, dharmalarni qo’zg’atuvchi kuch in - sonning xayol va so’zlaridir. Ob’ektiv haqiqat bu doimiy ravishda o’zgarib turuvchi dharmalar oqimidir. Harakatdagi dharmalar o’z mavjudligining besh shakli – tana, sezgi, xis – tuyg’u, harakat, anglashni yaratadi. Mazkur besh shakl insonni tashkil qiladi. Inson ular yordamida yashaydi, borliq bilan aloqada bo’ladi, yaxshi yoki yomon ishlarni bajaradi. Besh element -ning o’zaro mavjudligi insonning o’limim bilan barham topadi. Insonni tashkil qiluvchi besh shakl ( skandx ) o’z navbatida qayta tug’iladi. Yangi tananing xususiyatlari asos bo’luvchi besh natijani beradi : faoliyat, gum – rohlik, xohish, istak va mayor. Bu jarayon “hayot g’lidiragi” ni tashkil qiladi. “Hayot g’ildiragi” da doimiy ravishda aylanib, inson abadiy qiynoqqa du -chor bo’ladi.