Bruslarning ko‘ndalang kesimlarida hosil bo‘ladigan zo‘riqish kuchlari. Bo‘ylama kuch

6.1-shakl.



(6.1-rasm, a) dagi statik aniq sistema sterjenlarida R₁ va R₂ zo‘riqish bo‘ylama kuchlarini bir nuqtada kesishuvchi kuchlar sistemasining X = 0 va У = 0 muvozanat tenglamalaridan hisoblab topsa bo‘ladi. Lekin (6.1-shakl, b) da keltirilgan statik aniqmas sistema sterjenlardagi R₁, R₂ va R₃ zo‘riqish kuchlarini bir nuqtada kesishuvchi kuchlar muvozanat tenglamalaridan topib bo‘lmaydi. Chunki bunda no’malumlar soni tenglamalar sonidan ortiqdir. Bu no’malumlarni topish uchun qo‘shimcha ya’na bitta deformatsiya tenglamasi tuzishimiiz kerak bo’ladi.
Statik aniqmas masalalarni echish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:

1. 
   Sistemadagi no’malum ichki zo‘riqishlar aniqlanadi;
   
2. 
   Statika tenglamalari tuziladi;
   
3. 
   Sistemaning kushimcha ravishda deformatsiya tenglamasi tuziladi;
   
4. 
   Qo‘shimcha tenglamalarda deformatsiyalar Guk qonuni bo‘yicha ifodalanadi;
   
5. 
   Deformatsiya va statika muvozanat tenglamalari birgalikda echilib no’malum ichki zo‘riqish kuchlari topiladi;
   

Quyidagi misol orkali statik aniqmas masalalarni echishni ko‘rib chiqamiz.
1-misol. O‘zgarmas ko‘ndalang kesim yuzasi A va uzunligi l bulgan g‘o‘lacha ikki uchidan kisilgan va F kuch bilan yuklangan (6.2-shakl).


6.2-shakl.
G’ulachaning yuqori va pastki qismlaridagi kuchlanishlarni aniqlang. F kuch ta’sirida g‘o‘lachaning yukori qismi chuziladi, pastki qismi siqiladi. Biriktirilgan joylarda esa no’malum ichki reaksiya kuchlari R₁ va R₂ paydo bo‘ladi. Bu reaksiyalarni topish uchun faqat bitta tenglama berilgan:
Y = 0; R₁ + R₂ – F = 0 (a)
Bu masala bir marta statik aniqmas masaladir, chunki bitta ortikcha reaksiya mavjuddir. Bu masalani echish uchun bitta kushimcha deformatsiya tenglamasi tuzilishi kerak. Bu deformatsiya tenglamasini tuzish uchun gulachaning deformatsiyasini ko‘rib chiqamiz, gulachaning uchlari kisib quyilganligi va uzunligi uzaymaganligi uchun gulacha yukori qismining uzayishi pastki qismining qisqarishiga teng, ya’ni: yoki bundan
Statika tenglamasidan topamiz: buni tenglamaga qo‘yamiz bundan va ga kelamiz.
G‘o‘lachaning yuqori qismida bo‘ylama kuch N₁=R₁ , pastki qismida N₂=R₂ ta’sir qiladi.
Agar a=b bo‘lsa, u holda R₁=R₂=F/2. g‘o‘lacha har qaysi qismidagi kuchlanish va bo‘ladi.

2.