Bruslarning ko‘ndalang kesimlarida hosil bo‘ladigan zo‘riqish kuchlari. Bo‘ylama kuch

2-Mavzu: Cho‘zilish va siqilish.
Reja:

1. 
   Bruslarning ko‘ndalang kesimlarida hosil bo‘ladigan zo‘riqish kuchlari. Bo‘ylama kuch.
   
2. 
   Sterjenning ko‘ndalang kesimidagi kuchlanishlar.
   
3. 
   Cho‘zilgan yoki siqilgan sterjenlarning mustahkamlik sharti.
   

1. 
   Bruslarning ko‘ndalang kesimlarida hosil bo‘ladigan zo‘riqish kuchlari. Bo‘ylama kuch. Cho‘zilgan yoki siqilgan to‘g‘ri bruslarning ko‘ndalang kesimlarida faqat bo‘ylama zo‘riqish kuchlari N_x hosil bo‘ladi. Cho‘zilgan yoki siqilgan bruslarning eng oddiy holi 3.1-shakl, a, b da tasvirlangan. Ularning ixtiyoriy mn ko‘ndalang kesimlaridagi bo‘ylama zo‘riqish N_x kuchlarni kesim metodi bilan topilgan (3.1-shakl, v, g). Ulardan birinchisi brusni cho‘zadi va kesim yuzasidan tashqariga yo‘nalgan. Bunday bo‘ylama kuchni musbat (3.1-shakl, v) va ikkinchisi esa kesim yuzasiga qarab yo‘nalgan, uni manfiy hisoblaymiz, ya’ni bunday bo‘ylama kuch brusni siqadi (3.1-shakl, g). Cho‘zuvchi bo‘ylama kuchlarni kesimdan tashqariga yo‘naltirish va siquvchi bo‘ylama kuchlarni kesimga qaratib yo‘naltirishni qoida sifatida qabul qilinadi. Ushbu qoida bilan hisoblangan bruslarning ko‘ndalang kesimlarida hosil bo‘lgan bo‘ylama kuchlarning ishoralari manfiy chiqsa, demak bunday bo‘ylama kuch biz o‘ylagan deformatsiyaning teskarisini qo‘zg‘atadi (bu holda topilgan bo‘ylama kuch strelkasi teskari tomonga qo‘yiladi).
   

3.1-shakl.
Agar brus o‘qi bo‘ylab, unga bir qancha kuchlar qo‘yilgan bo‘lsa, uning ixtiyoriy ko‘ndalang kesimidagi bo‘ylama zo‘riqish kuchini topish uchun kesish metodidan foydalaniladi. SHunday qilib, brusning ixtiyoriy ko‘ndalang kesimidagi bo‘ylama kuch N_x brusning qoldirilgan qismiga ta’sir qilgan barcha tashqi kuchlarning brus o‘qiga tushirilgan proeksiyalarning algebraik yig‘indisiga teng. N_x ning yo‘nalishi brusning qoldirgan qismiga qo‘yilgan barcha kuchlarning brus o‘qiga tushirilgan proeksiyalari yig‘indisining yo‘nalishiga teskari bo‘ladi.
Bo‘ylama kuchning aniq ta’rifi shunday bo‘ladi: bo‘ylama kuch deb brusning ko‘ndalang kesimida hosil bo‘lgan normal kuchlanishlarning teng ta’sir etuvchisiga aytiladi. Bu ta’rifning matematik ifodasi quyidagi ko‘rinishda yoziladi: