Bozor iќtisodiyotiga o’tish modellari. Reja: Bozor iќtisodiyoti va uning vujudga kelishi. Bozor iќtisodiyotining asosiy belgilari

Bozor iќtisodiyotiga o’tish modellari

XX asrga kelib bozor iќtisodiyotiga o’tish global, ya’ni umumjaЏon voќeligiga aylandi. Bozor iќtisodiyotiga o’tish murakkab jarayon, shuning uchun u uzoќ vaќt davom etadi. Undan tashќari, Џar bir mamlakatning o’ziga xos xususiyatlari mavjud bo’lib, bozor iќtisodiyotiga o’tishning turli modellari, yo’nalishlari asosida amalga oshadi.

Bozor iќtisodiyotiga o’tishning o’ziga xos yo’li ќuyidagi omillarga boƒliќ:
1) geografik o’rin;
2) tabiiy resurslarning mavjudligi va ularning zaxirasi;
3) tarixiy taraќќiyot darajasi;
4) aЏolining an’analari va urf-odatlari;
5) ishlab chiќarish kuchlarining rivojlanish darajasi;
6) jamiyatning ijtimoiy yo’nalishi.
Shu bilan birga bozor iќtisodiyoti modellarining umumiy tomonlari bo’lib, bular:
a) bozor iќtisodiyotining turli-tuman mulkchilikka asoslanganligi;
b) tovarlar va xizmatlarga erkin narxlar ustunligi;
v) raќobat kurashiga asoslanishi;
g) iќtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning ma’lum tizimi mavjudligi va boshќalardan iborat.
Bozor iќtisodiyoti barcha mamlakatlarda o’z xususiyatlari va umumiy tomonlarining o’ziga xos ќorishmasidan iborat bo’lib, ilmiy iќtisodiyotda Џar xil model (andaza) tarzida ifodalanadi.
Bozor iќtisodiyotiga o’tish modellarini tarixiy nuќtai nazardan 3 guruЏga bo’lish mumkin.
I. Ѓarbiy Evropa mamlakatlari va boshќa rivojlangan mamlakatlar yo’li. Bunda bozor iќtisodiyotiga evolyutsion o’zgarishlar orќali o’tib boriladi. XX asrning 30- yillariga kelib, ayniќsa 50- yillardan bu jarayon yanada tezlashdi. Bu modelni iќtisodchilar klassik model deb atashadi. U bozor iќtisodiyotiga o’tayotgan mamlakatlar uchun namuna bo’lib xizmat ќilishi mumkin. Chunki, klassik modelda bozor iќtisodiyotining ќonun-ќoidalari, Џayotiyligi sinab ko’rilgan. Klassik modelning o’zi Џam 3 ga bo’linadi.