“bozor iqtisodiyoti nazariyasi-rivojlangan mamlakatlar bozor tajribasi”

tarmoqlari tashkil etildi 
Ijtimoiy va fuqarolik institutlari faoliyati yo`lga 
qo`yildi 
Iqtisodiyotni erkin bozor munosabatlariga o`tkazish 
jarayoni amalga oshirildi 
Aholining ongu tafakkurida tub o`zgarishlarning ro`y 
berishi 

---

55 
mavjud, degan so`z respublikaning o`z maxsus bozor iqtisodiy qonunlari, 
ya’ni milliy iqtisodiy qonunlar bor, degan xulosa emas. Bu, biz yuqorida ko`rib 
o`tgan umumiylik, xususiylik va mamlakatlar tajribalari birligidir va shu bilan 
birga hamkorlikda, birgalikda amalga oshiriladigan vazifalar, degan ma’noni 
bildiradi. 
O`zbekiston milliy modeli bozor iqtisodiyotini izchillik bilan tiklab borish, 
unga bosqichma-bosqich va sharoitlar yaratilishi bilan asta-sekin o`tish, aholini 
ijtimoiy himoyalashni keng qo`llagan holda ijtimoiy barqarorlikni ta’minlab borish 
yo`li blian o`tishni taqozo etadi. Milliy modelda o`z aksini topgan O`zbekistonning 
bozorga o`tishdagi o`z yo`li bozor iqtisodiyoti shakllanishi uchun uch tomonni, 
ya’ni ichki va tashqi sharoitlarni yaratish, bozor iqtisodiyoti maqsadlariga erishish 
va umuman, bu jarayonlar shakllarini yaratish kabilarni o`z ichiga oladi.
Bozor iqtisodiyotiga o`tishdagi milliy modelning amaldagi harakati real 
sharoitga asoslangan holda, mavjud va ro`y berishi mumkin bo`lgan barcha 
iqtisodiy hodisalarni e’tiborga olgan tarzda bo`lishi, juda ehtiyotkorlik, hamkorlik 
va tadbirkorlik asosida bo`lishini talab qiladi.
Bozor iqtisodiyoti shakllanishining 
ichki sharoitlari
deganimizda, avvalo 
mulkni xususiylashtirish, davlat monopoliyasining oldini olish, xususiy mulkning 
turli shakllarini yaratish, shuningdek, ishbilarmonlikni rivojlantirish, barcha mulk 
shakllari tengligini ta’minlash, xalq xo`jaligi va ishlab chiqarishning zamonaviy 
samarali tuzulishini yaratish va bular asosida xalq farovonligi hamda istiqbol 
ishonchini yaratish, aholining ijtimoiy himoyalanishi kabilarni tushunamiz. 
Bu jarayonning 
tashqi sharoitlari
deganimizda jahon iqtisodiyotiga qo`shila 
borish usullarini qo`llash, xalqaro iqtisodiy munosabatlarda faol qatnasha borish, 
jahon mehnat taqsimotida o`z o`rnini yarata borish, jahon bozorida kengroq 
ishtirok etish yo`l va usullarini qo`llab borish kabilarni tushunamiz. 
Bozor iqtisodiyotiga o`tish shakllarini yaratib borish
deganimizda iqtisodiy 
erkin faoliyat, bozor ishtirokchilarining erkin raqobatlashuvi, xo`jaliklarning 
turliligi, ijtimoiy hamkorlik munosabatlarini o`rnatish kabi iqtisodiy voqeliklarga 
o`tish o`zining shakllarini talab etib, bular mavjud sharoitlariga qarab paydo 
bo`lishi, o`zgarishi va takomillashuvini tushunish kerak. Masalan, xo`jalik yuritish 
shakllarining turliligi, mulk shakllari tengligi va raqobat rivoji bizning 
sharoitimizda, birinchi navbatda, davlat mulk monopoliyasiga barham berish va 
uning xususiylashtirish shakllariga bog`liq. Bu hech qachon bir xil bo`lmaydi va 
oldindan ma’lum andoza bo`yicha ro`y bermaydi. Bu jarayon davlat mulkini 
tekinga berish, imtiyozli bahoda berish, kim oshdi savdosi asosida 
xususiylashtirish kabilar bilan bir qatorda ijara, oilaviy pudrat, hissadorlik kabi 
shakllarni yuzaga keltirmoqda va buni belgilaydigan ko`p miqdordagi omillar 
e’tiborga olinmoqda. Zero, bozorning turli tomonlariga taalluqli jarayonga xos 
shakllarni e’tiborga olish, ulardan o`z joyida va vaqtida iqtisodiy sharoitga mos 
holda foydalanish va ularni takomillashtirish bozor iqtisodi shakllanishini 
tezlashtiradi. 
O`zbekiston milliy modelidagi muhim tomonlardan yana biri shuki, bozor 
iqtisodiga o`tish silliq, osonlik bilan ro`y beradi deb hisoblamay, bu og`ir, 

---

56 
mashaqqatli va ma’lum iqtisodiy buzilish, beqarorlik kabi salbiy hodisalar bo`lib 
turishi, e’tibor susayganda bunday salbiy oqibatlarning chuqurlashuvi ro`y berishi 
mumkin. Chunki bu bir iqtisodiy tizimdan ikkinchisiga o`tishdan iborat bo`lib, 
ko`pchilik iqtisodiy voqelik bir-biriga qarshidir. Bunday o`zgarish milliy 
modelning har tomonlama mukammal bo`lishi va umumiylik, xususiylik hamda 
jahon tajribasini o`z sharoitlarini to`la hisobga olib qo`llash kabilarni o`z ichiga 
olishni talab qiladi.