6-mavzu. Bozor iqtisodiyoti iqtisodiy taraqqiyotning garovi sifatida

6-mavzu. Bozor iqtisodiyoti iqtisodiy taraqqiyotning garovi sifatida.

6.1. Bozor, uning vazifalari va turlari.

1.Bozor iqtisodiyoti - tovar xo‘jaligi tashkil etishning iqtisodiy tizimidir.

2.Klassik na xozirgi zamon bozor iqtisodiyoti, ularning umumiyligi va farqlari.

3.Bozor iqtisodiyotining muhim qonunlari: talab, taklif, qiymat va pul muomalasi qonunlari.

4. 
   Ijtimoiyjihatdan yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyoti.
   

Asosiy tayanch tushunchalar: Bozor iqtisodiyoti, bozor mexanizmlari, bozor, bozor ob’ekti, bozor sub’ekti, bozor infratuzilmasi, ijtimoiy jihatdan yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyoti, ijtimoiy xizmatlar, ijtimoiy soha, moddiy xizmatlar, ijtimoiy va ma’naviy xizmatlar.
Bozor – ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar (sotuvchilar va xaridorlar) o‘rtasida pul orqali ayirboshlash jarayonida vujudga keladigan munosabatlar majmuasi.

Bozorning asosiy belgilari quyidagilardan iborat:

• 
  sotuvchi va xaridorlarning o‘zaro kelishuvi, ekvivalentlilik prinsipi asosida ayirboshlash;
  
• 
  sotuvchilarning xarajatlari qoplanib, foyda olishi;
  
• 
  to‘lovga layoqatli bo‘lgan xaridorlarning talabini qondirish va raqobatchilik. Bozor tovarlarni ishlab chiqarish va ayirboshlash, pulning vujudga kelishi,
  

ularning rivojlanishi natijasida kelib chiqqan tarixiy tushuncha bo‘lib, hozirgi davrda keng tarqalgan ob’ektiv iqtisodiy jarayondir.

Bozorning asosiy vazifasi ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan tovar va xizmatlarni, iqtisodiy resurslarni iste’molchilarga etkazib berishdan iboratdir. Bu erda bozor ishlab chiqarish bilan iste’molni bir-biriga bog‘laydi, ishlab chiqarilgan tovar yoki xizmat o‘z iste’molchisini topadi. Bunda bozor vositachi bo‘lib xizmat qiladi. Bozorda qiymat shakllari almashadi. U qiymatni tovar shaklidan pul shakliga aylantiradi. Individual mehnat sarflari sifatida chiqqan tovarlar bozor tomonidan tan olinsa, ijtimoiy mehnat sarfini namoyon qiladi va tovarning bozor qiymati hosil bo‘ladi.

Bozor turli xil vazifalarni bajarsa-da, ular o‘zaro bog‘liq va bir-birini taqozo qiladi. Bozorning iqtisodiy mazmunini chuqurroq tushunish uchun uning turlari va ichki tuzilishini ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq hisoblanadi.

2.