“bozor iqtisodiyoti nazariyasi-rivojlangan mamlakatlar bozor tajribasi”

3.1.2.-
chizma 
Bozor iqtisodiyotiga o`tish asoslari
Bozor 
iqtisodiyo-tiga 
o`tish
Umumiylik
Xususiylik 
Jahon 
tajribasi 

---

52 
Masalan, O`zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o`tishdagi islohot va 
dasturlarning asosiy mazmunini olsak, albatta ular shu qismlardan tarkib topadi, 
unda umumiy qonuniyatlar va jahon tajribasi O`zbekiston sharoiti asosida amalda 
qo`llanilishi mumkin. Jahon tajribasi o`zaro yordam va hamkorlikni ham o`z ichiga 
oladi.
Bunda yana bir narsaga e’tibor berish kerak bo`ladi. U ham bo`lsa, shuki, 
balki eng so`nggi bozor samaralari asosida yuzaga kelishi kerak. Chunki bir 
vaqtlari mavjud bo`lgan bozor bilan hozirgi bozorlarning farqi juda ktata. Hozirgi 
davr rivojlangan bozor iqtisodiyoti ancha tartibli, yuqori samarali, uyushgan 
darajada bo`lib, qadimgi bozordagi ko`p salbiy tomonlarning oldi olingan va katta 
tajribalar natijasida bozor sivilizatsiyalashgandir. Shuning uchun milliy model 
inson qo`lga kiritgan bozor iqtisodiyoti rivojiing eng ma’qul usullarini qo`llash va 
bunday iqtisodiy tizim o`zgarishida kam talofot ko`rish, imkoni boricha qisqa vaqt 
ichida amalga oshirish yo`llari asosida shakllanishi kerak. Bozorga o`tishda bu 
sohadagi salbiy tomonlarni, og`ir oqibatlarni chetlab o`tish, uni qaytarmaslik 
yo`llarini qo`llashda bor tajribalardan unumli foydalaniladi. 
3.1.1.-jadval 
 XVIII-XIX asrlar va hozirgi davr bozorini taqqoslash
XVIII-XIX asrlardagi bozor 
iqtisodiyoti belgilari 
Hozirgi davr bozor iqtisodiyoti 
belgilari 
1.Stixiyali yovvoyi raqobat 
Sivilizatsiyalashgan raqobat 
2.Xususiy, asosan mayda xo`jaliklar 
Yirik xo`jaliklar, korporatsiyalar
3.Sof bozor iqtisodiyoti 
Aralash iqtisodiyot 
4.Stixiyali bozor iqtisodiyoti 
Tartibga 
solinayotgan 
bozor 
iqtisodiyoti 
 
Jadvaldagi taqqoslashlar eski va hozirgi bozor iqtisodiyotining farqlarini 
ko`rsatishi mumkin. Agar bozor iqtisodiyoti boshlang`ich davrlariga uning sabiy 
tomonlari ko`proq ta’sir etsa, hozirgi davrda uning har tomonlama yuqori darajada 
sivilizatsiyalashgani va jamiyat bozor taraqqiyoti jarayonida o`tgan davr ichida 
uning bir qancha salbiy tomonlarining oldi olinganligi va ijobiy tomonlari 
boyitilganligini farqlay olish mumkin. 
O`bekistonning bozor iqtisodiyotini shakllantirish modeli uch narsaga 
asoslangandir: 1) umumiylik – bozor iqtisodiyotining umumiy qonun, jarayon, 
voqeliklari; 2) xususiylik – bozor iqtisodiyotiga o`tishdagi O`zbekistonda mavjud 
sharoitlar, ya’ni tabiiy, milliy, iqtisodiy, geografik va madaniy xususiyatlar kabilar; 
3) mavjud jahon mamlakatlari bozor tajribasi, undagi hamkorlik.