Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Jamoa tadbirkorligi

 jamoa mulkiga asoslanadi va uning a‘zolari faoliyatida 

o‘z mehnati bilan ishtirok etishini taqozo qiladi.  

Xususiy  tadbirkorlik 

alohida  shaxs  yoki  korxona    korparatsiya  tomonidan 

xususiy  tashabbus  asosida  tashkil  qilinadi.  Tadbirkorlikning  bu  shaklida  mulk  va 

ishlab chiqarish natijalari xususiy shaxslarga tegishli bo‘ladi. 

Shaxsiy  tadbirkorlik

  shaxsiy  mulkka  asoslanadi,  ishlab  chiqarishni  tashkil 

qilish  o‘zi  yoki  oila  a‘zolari  mehnati  asosida  amalga  oshiriladi.  Shaxsiy  korxona 

egasi  uning  menejeri  ham  hisoblanib,  korxonaning  barcha  majburiyatlari  uchun 

shaxsiy javobgar bo‘ladi.  Bu odatda kichik savdo shahobchalari  xizmat ko‘rsatish 

sohasidagi  korxonalar,  dehqon  xo‘jaliklari,  hamda  huquqshunos  va  hakamlarning 

malakaviy kasbi doirasida tashkil qilingan tadbirkorlikdir. 

Faoliyat  turining  mazmuniga  bog‘liqlikda  tadbirkorlikning  quyidagi  turlari 

farqlanadi: 

-

 

Ishlab  chiqarish  sohasidagi  tadbirkorlik.  Tadbirkorlikning  mazkur 

shaklida  tovar  ishlab  chiqarish,  xizmat  ko‘rsatish,  axborot  berish  va  ma‘naviy 

qimmatliklar yaratish amalga oshiriladi.  

-

 

Tijorat  sohasidagi  tadbirkorlik  tovar  va  xizmatlarni  sotish  bo‘yicha 

bitimlarni amalga oshirishga qaratiladi; 

-

 

Moliyaviy  tadbirkorlikda  sotish-xarid  qilish  vositasi  pul,  valyuta, 

qimmatli qog‘ozlar hisoblanadi; 

-

 

Vositachilik 

tadbirkorligi 

tomonlarning 

o‘zaro 

bitimlaridan 

manfaatdorligini bog‘lovchi faoliyatda namoyon bo‘ladi. 

Tadbirkorlikning  tashkiliy-iqtisodiy  shakllari  tadbirkorlar  faoliyatini  tashkil 

qilish sohasi bo‘yicha kelishuvlarni   tavsiflab, ular  Kartel, Sindikat, Konsorsium,  

Kontsern    to‘pida  bo‘lishi   mumkin:  

 

Tabdirkorlik  faoliyatini  amalga  oshirishning  muhim  shakllaridan  biri 

hissadorlik (aktsionerlik) jamiyatlaridir. 

---

215 

Ancha  katta  va  yirik  ishlarni  bajarishlari  uchun  qatnashchilar  o‘zlarining 

mehnatini,  mehnat  qurollari  va  boshqa  ishlab  chiqarish  vositalari  hamda  pul 

resurslarini birlashtirishlari lozim bo‘ladi.  

Hozirgi kunda korxonalarni hissadorlik shaklda tashkil qilish jahon xo‘jaligi 

va avvalo  yirik  ishlab chiqarishning ajralmas qismi  hisoblanadi.  AQSh, Yaponiya 

va  G‘arbiy  Evropadagi  barcha  yetakchi  mamlakatlarda  hissadorlik  jamiyatlari 

sanoat,  savdo,  sug‘urta  ishi  va  iqtisodiyotning  boshqa  sohalarida  korxonalarning 

yetakchi tashkiliy-huquqiy shakli bo‘lib qoldi. 

Aktsiya  chiqarish  va  uni  erkin  joylashtirish  hissadorlik  munosabatlarning 

muhim tomonlaridan birini tashkil qiladi.