Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

47 

IV BOB. IQTISODIY TIZIMLAR VA MULKCHILIK MUNOSABATLARI 

1.

 

Iqtisodiy tizim tushunchasi va uning tarkibiy tuzilishi. 

2.

 

Iqtisodiy  tizimlar  turkumlanishiga  turlicha  yondashuvlar.  Iqtisodiy 

tizim modellari. 

3.

 

Mulkchilik  munosabatlarining  mohiyati  va  iqtisodiy  mazmuni. 

Mulkchilik shakllari. 

4.

 

O’zbekistonda 

mulkni 

davlat 

tasarrufidan 

chiqarish 

va 

xususiylashtirish maqsadi, yo’llari va usullari 

 

1.

 

Iqtisodiy tizim tushunchasi va uning tarkibiy tuzilishi

 

Tizim  (grekcha  systema  –  qismlardan  tarkib  topgan,  birlashgan)-bu  bir-biri 

bilan  aloqa  va  munosabatda  joylashgan  hamda  ma‘lum  bir  yaxlitlikni  tashkil 

qiluvchi tarkiblar yig‘indisidir. 

Jamiyat  o‘zining  turli  iqtisodiy  va  ijtimoiy  hayot  sohalari  bilan  murakkab 

tizim  sifatida  namoyon  bo‘ladi.  Bular  moddiy,  ijtimoiy,  siyosiy  va  ma‘naviy 

sohalardir.    Bu  barcha  sohalar  bir  –  biri  bilan  funktsional  bog‘liq,  ya‘ni  ularning 

birisiz boshqasini tasavvur qilish qiyin.  

Shunday ekan

, tizim  elementlar, qismlardan iborat o’zaro uzviy bog’langan, 

ma’lum tartib asosida tarkib topgan butunlikdir.  

Iqtisodiy  aloqalar,  jarayonlar  misoli  zanjir  bo‘lsa,  har  bir  xo‘jalik  yuritish 

sub‘ekti  ana  shu  zanjirning  xalqasi  tarzida  namoyon  bo‘ladi.  Bu  aloqalar, 

munosabatlar xo‘jalik faoliyati yuritayotgan kishilar o‘rtasida yuz beradi. Shuning 

uchun ham odatda ularni ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar deb yuritiladi. 

 

 

 

Hozirgi  dunyo  turli-tuman  iqtisodiy  tizimlar  mavjudligi  bilan  tavsiflanadi. 

Ular  muayyan  tarixiy  davrlarda  vujudga  keladi,  rivojlanadi,  biri  ikkinchisi  bilan 

almashinadi.  

 

Iqtisodiy  tizim  jamiyatdagi  turli  xo‘jalik  yurituvchi  sub‘ektlar  o‘rtasida 

iqtisodiy  munosabatlar,  aloqalar,  jarayonlarni  bir  butun  holda,  muayyan  tarzda 

tarkib topishi va tartibga solinishini ifodalaydi. 

---

48