Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

9.3-chizma. Oligopolistik bozordagi narxning shakllanishida talab egri 

chizig’ining «sinishi»

 

Chizmadan  ko‘rinadiki,  dastlab  oligopolist  firmaning  mahsulotiga  talab  egri 

chizig‘i D

1

D

1 

ko‘rinishida bo‘lib, R

0 

narx darajasida Q

0

 sotish hajmini ta‘minlaydi. 

Oligopolist-firma  o‘z  tovari  narxini  R

1

  darajaga  pasaytirishi  talabni  o‘stirib, 

mahsulot  hajmini  Q

1

  ga  qadar  oshirishi  ko‘zda  tutiladi.  Biroq,  boshqa 

oligopolistlarning  «ergashish»ga  harakat  qilishi  ya‘ni  ularning  ham  o‘z  tovarlari 

narxini  pasaytirishi  natijasida  talab  egri  chizig‘ining  «sinishi»  ro‘y  berib,  u  endi 

D

1

ED

2

  ko‘rinishini  oladi.  Oqibatda  sotish  hajmi  oldingi  Q

0

  darajasida  qolgani 

holda tovarning narxi pasayib, oligopolistlar o‘z foydalarining ma‘lum bir qismini 

yo‘qotadilar. 

---

145 

Oligopolist-firma  o‘z  tovari  narxini  R

0 

dan  R

2

  ga  oshirgan  taqdirda  qolgan 

oligopolistlar «inkor etish» harakatini qo‘llashlari natijasida talab egri chizig‘i yana 

«sinadi».  Oldingi  D

1

D

1

  ko‘rinishdagi  talab  egri  chizig‘i  endi  D

3

ED

1 

ko‘rinishini 

oladi. Agar boshqa oligopolistlar ham o‘z tovarlari narxini oshirganlarida, mazkur 

oligopolist-firmaning  tovariga  bo‘lgan  talab  hajmi  Q

2 

ga  qadar  qisqarishi  lozim 

bo‘lsa,  bunday  harakatning  amalga  oshirilmasligi  natijasida  bu  qisqarish  Q

3

  ga 

qadar davom etadi, ya‘ni bozordagi sotish hajmini yo‘qotish darajasi oshib ketadi. 

Yuqoridagi  fikr-mulohazalardan  ko‘rinadiki,  oligopoliya  sharoitida  ishlab 

chiqaruvchilar narxni ko‘proq o‘zaro kelishish orqali belgilashga harakat qiladilar. 

O‘z  mahsulotlariga bozor narxini o‘rnatishda oligopolistlar tomonidan