Botanika indd

ko‘k-yashil, sarg‘ish-
94

---

yashil, yashil, qo‘ng‘ir, qizil 
va 
sariq 
suvo‘tlar bor. Bu 
suvo‘tlaming hujayralarida xlorofilldan tashqari yana har 
xil rang beradigan pigmentlar bor.
Suvo‘tlaming suvdan tashqarida - zax tuproqlarda, semam 
sharoitda o‘suvchi daraxtlar po‘stlog‘ida, to‘nkalarda, daryo 
yoqasidagi toshlar ustida o‘suvchi turlari ham uchraydi.
Suvo‘tlar orasida oddiy ko‘z bilan deyarli ko‘rib bo‘l- 
maydigan, bir hujayrali turlari bilan bir qatorda tanasi bir 
necha metr keladigan ko‘p hujayrali turlari ham bor.
Bir hujayrali suvo‘tlar juda mayda - oddiy ko‘z bi­
lan ko‘rib bo‘lmaydigan organizmlardir. Lekin ularning 
to‘plamlarini oddiy ko‘z bilan ko‘rish mumkin. Yozda ariq, 
hovuzda uzoq turib qolgan ko‘lmak suvlar yashil rangga ki- 
rib qoladi. Bunday suvni «gullab qolgan suv» deyishadi. As- 
lida yashil g‘ubor ham, suvning yashil rangi ham to‘planib 
qolgan bir hujayrali suvo‘tlardir.
Agar «gullab qolgan suv»ning bir tomchisini buyum oy- 
nasiga tomizib, mikroskop ostida qaralsa, bu suvda bir ta- 
lay mayda tirik xlorelladoshlar oilasiga mansub bir hujayrali 
yashil suvo‘t -
oddiy xlorellani 
ko‘rish mumkin (80-rasm).
Bu hujayraning usti yupqa va mustahkam qobiq bilan 
o‘ralgan. Ichida boshqa o‘simliklar hujayrasida bo‘lgani 
kabi, sitoplazma bilan yadro bor. Hujayrada sitoplazma va 
yadrodan tashqari xlorofill bilan yashil rangga bo‘yalgan 
xromatofor 
ham joylashgan.
Xromatofor yuksak o‘simliklar 
bargidagi xloroplast vazifasini baja­
radi. Yorug‘lik ta’sirida unda suv va 
karbonat angidriddan kraxmal, oqsil 
va boshqa organik moddalar hosil 
bo‘ladi, suvga esa kislorod ajralib 
chiqadi. Xlorella suvni ham, unda 
erigan karbonat angidrid va mine­
ral tuzlami ham po‘sti orqali shimib 
oladi.