Botanika indd

3 -Biologiya, 6.
0 ‘ zingizga tanish bo'lgan daraxtlardan birining novdasidan 
olib, ko‘ndalang kesimining tuzilishi bilan tanishing va undagi 
qavatlami aniqlang. Poyaning ko‘ndalang kesimi tuzilishining 
rasmini chizing va undagi qismlaming nomini yozing.
33

---

14-§. NOVDA T IZ IM IN IN G SH AKLLANISH I
To‘qima mavzusini ocrganganingizda o‘ simliklaming 
o‘ sish nuqtasida joylashgan hosil qiluvchi to‘ qima hujayra­
lari doim bo‘linib o‘ simlikning o‘ sishini ta’minlashini bilib 
olgansiz.
Novda uning uchida joylashgan uchki kurtakdagi o‘ sish 
konusi hujayralarning bo‘linishi hisobiga o‘sadi va uzayadi. 
Agar poya uchidagi kurtakning boshlang‘ich barglari yulib 
tashlansa, o‘ sish konusini ko‘rish mumkiii.
0 ‘ sish konusining yupqa kesimi mikroskopda qaralsa, u 
yupqa qobiqli hujayralardan tashkil topganini ko‘rish mum- 
kin.
0 ‘ sish konusining hujayralari doim bo‘linib turadi. Na- 
tijada hujayralar soni asta-sekin ko‘paya boradi va poya- 
ning uchki qismi bo‘yiga ocsadi. 0 ‘simliklar murtagining 
boshlang‘ich poyasidan asosiy poya o‘ sib chiqadi va undan 
yon novdalar hosil bo‘ladi. Yon novdalaming uchki qismida 
ham o4sish konusiga ega uchki kurtak bo‘ladi. Ular hujay- 
ralarining bo‘linishi hisobiga yon novdalar ham bo‘yiga 
o‘ sadi (25-rasm).
Poyaning o‘ suvchi qismidagi hujayralar oziq modda- 
larga qancha boy bo‘Isa, ular shuncha tez bo‘linadi va tez
o‘ sadi. Shuning uchun ham bahorda 
quyosh nuri ta’sirida havo isishi bilan 
o‘ simliklar tez o‘ sa boshlaydi.
Poyaning o‘sishi uning uchki 
o‘ sish nuqtasiga bog‘liq. Agar poya­
ning uchi kesib (chilpib) tashlansa, 
u o‘ sishdan to‘xtaydi, ya’ni o‘ simlik 
bo‘yiga o‘ smaydi. Bu hoi yosh yon 
novdalaming ko‘plab о‘sib chiqishiga 
sharoit yaratadi. Natijada poya juda 
shoxlab ketadi. Poyaning bu xossa- 
sidan o‘ simlikshunoslikda, ayniqsa, 
bog‘dorchilikda o‘ simliklarga maq- 
34