Boshlang‘ich ta’limda dars samaradorligini oshirish muammolari

Boshlang‘ich ta’limda ilg‘or pedagogik texnologiyalarni joriy qilish.

Hozirgi kunda yoshlarning yuksak ma’naviy fazilatlarini kamol toptirish, har tomonlama bilimdon bo‘lishga yordam berish, milliy mafkurani shakllantirish, ularni vatanga bo‘lgan muhabbat, umuminsoniy qadriyatlarga, boy madaniy me’rosimiz va albatta, tarixiy an’analarimizga hurmat ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan barcha islohatlarni hal qiluvchi omilidir.

“Ta’lim to‘g‘risida”gi qonun “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” talablarida o‘quvchilarga ta’lim-tarbiya berishda yangi-yangi usullarni izlab topish, yangi pedagogik texnologiyaning ilg‘or pedagogik texnologiyalarini dars jarayonida tadbiq etish borasida ham ko‘pgina yo‘l-yo‘riqlar aytib o‘tilgan. Bunga amal qilgan bugungi jonkuyar pedagoglarimiz o‘quv-tarbiya sifatini jahon standartlari darajasiga ko‘tarishga, zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarining yangi usullarini amalda qo‘llayaptilar. Bu borada yuqori ko‘rsatkichlarga erishish va o‘qituvchilarni nazariy va amaliy bilimlarini oshirish maqsadida “O‘zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligining 2008 yil 24-maydagi 153-sonli”, “O‘qituvchilarning ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalari bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlarini oshirish tadbirlari haqida”gi buyrug‘i asosida Qashqadaryo VPKQTMOIda 2008 yil 22-24-sentabr kunlari o‘tkazilgan “O‘qituvchilarning ilg‘or pedagogik texnologiyalar sohasidagi nazariy va amaliy bilimlarini yanada oshirish” yuzasidan “Kaskad” usulidagi o‘quvi tashkil etildi va shu o‘quv kursiga ishtirok etib, bir qancha ilg‘or pedagogik texnologiyalardan xabardor bo‘ldim hamda tumanda targ‘ib etishga harakat qilib, o‘quvlar olib bordim.

Boshlang‘ich ta’limda ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalanish ta’lim-tarbiya jarayonining samaradorligiga, samaradorlik esa o‘z navbatida o‘quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etish va faollashtirishga bog‘liq bo‘ladi. Har bir darsda o‘rganiladigan mavzuning mazmunini e’tiborga olgan holda kichik guruhlarda ishlash, didaktik o‘yinlar, “Aqliy hujum”, o‘z-o‘zini baholash kabilardan foydalaniladi. Bunday usullarda ilg‘or pedagogik texnologiyaning didaktik o‘yinli texnologiyalari didaktik o‘yinli dars shaklida qo‘llaniladi. Bunda bilim olish o‘yin bilan uyg‘unlashtiriladi.

Ishtirokchilarda o‘z bilimi, kuchi va faoliyatiga ishonch paydo bo‘ladi;

O‘quvchilar o‘rtasida ijodiy va mustaqil muhit tarkib topadi;

Musobaqa, hamkorlik, ijobiy raqobat, o‘zaro yordam vaziyatlari vujudga keladi.

Ilg‘or pedagogik texnalogiyalardan foydalanish o‘quvchilarni erkin firklay olish, bemalol muloqot, o‘z kuchiga ishonch, o‘zaro hurmat, hamkorlik mavzularni mustaqil o‘zlashtirishga qiziqish, yangiliklarga intilish, o‘rganganlarini uzoq vaqt esda saqlab qolish va amalda qo‘llash, xushmuomalalik bilan murojaat etish kabi ijobiy xislatlarni oshiradi. Darsda pedagoglar uchun vaqtdan unumli foydalanishda, darsni qiziqarli va mazmunli tashkil etishda, noyob fikrlaydigan o‘quvchilarni aniqlashda, o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasida hamkorlik, sinfdagi barcha o‘quvchilarni faollashtirish, o‘quvchilarni og‘zaki va yozma nutqini o‘stirish va tezkorlik bilan baholay olish kabilarda katta yordam beradi.

Zamonaviy darslar tashkil qilish jarayonida barcha fan o‘qituvchilari borgan sari interfaol usullardan kengroq foydalanmoqdalar. Interfaol usullarni qo‘llash borasida ilg‘or pedagogik texnologiyalardan foydalanib dars o‘tish natijasida o‘quvchilarning mustaqil fikrlash, tahlil qilish, xulosalar chiqarish, o‘z fikrini bayon qilish, uni himoya qilish, munozara, sog‘lom muloqot, bahs olib borish ko‘nikmalari shakllanib, rivojlanib boradi.

Zamonaviy dars tashkil etishda ilg‘or pedagogik texnologiyalarning “Kaskad” usulida o‘qitishda o‘zlashtirilgan bir qancha texnologiyalar: “Refleksiya”, “Kutuvlar”, “Glogingo”, “Buterbrot”, “Men kimman?” o‘yini, “Postek” o‘yini, “Fidbek”, “Qo‘shningiz yoqadimi?”, “Barchaga konfet”, “Oyga sayohat”, “Koptok o‘yini”, “Qarsak chalish”, “Bilimlar tog‘i”, “Orfografik estafeta” mashqi kabilar orqali tushuntirib o‘taman hamda bir qanchalarini o‘z darsimda qo‘llanilishi haqida aytib o‘taman. Mashg‘ulotni boshlashdan oldin “Oltin qoidalarimiz”ni belgilab, muhrlab olamiz, chunki mashq yoki o‘yin davomida qat’iy amal qilishimiz uchun.

“Oltin qoidalar” vaqtdan unumli foydalanish;

o‘ng qo‘l qoidasi…………. .

Masalan: men “Globengo” mashqini darslarimda bunday tashkil etaman.

“Globengo” mashqi. (ona tili)

Gap turlarini bilasizmi?

Nutqning yozma shakli?

So‘z turkumlarini ayting?

O‘zbek tilida nechta tovush bor?

O‘zbek tilida nechta harf bor?

Kelishiklar sonini bilasizmi?

kabi qisqa javoblar so‘roqlar orqali tashkil etish orqali ham o‘quvchilar savodxonligini oshirish, ham sinfda o‘zaro hurmat, xushmuomalalik, tezkorlik va jonli muloqot hamda berilgan savollardagi javoblarni va javob bergan o‘quvchi ismini yozganda xatosiz va chiroyli yozishga e’tibor ham bo‘ladi va o‘yin oxirida rag‘batlantiriladi. Bu mashqda albatta reglament belgilanadi. (3-4 daqiqa). Bu mashqni boshqa fanlarda ham qo‘llayman. So‘rovnomalarni birinchi bo‘lib bajargan ishtirokchi “Globengo” deb aytadi va olib keladi.

“Kutuvlar” (Metoplankartada)

Bugungi darsdan nima oldingiz?

Bugungi mavzudan nimalar o‘rgandingiz? kabi savollarga har bir o‘quvchi o‘z javobini yozib, olib chiqadi va o‘qib beradi.

bu mashg‘ulotda ham o‘quvchilarning o‘tgan va yangi mavzu asosida olgan bilimlari aniqlanadi.

“Orfografik estafeta”

Bu mashqni ko‘proq ona tili darslarimda qo‘llayman, chunki o‘quvchilarni yozma va og‘zaki savodxonligi, husnixatiga e’tibor kuchayadi. Tezkor, chaqqon va hamkorlik kabi boshqa xislatlar ortadi. “Refleksiya” mashg‘ulotlarini o‘tganda, albatta, bu mashg‘ulotni har kuni dars boshlashdan oldin qo‘llayman. Masalan: “Koptok o‘yini” asosida verbal vositadan foydalanaman. Boshqaruvchi (o‘qituvchi), o‘tilgan mavzuni bilasizmi? Mavzu sizga yoqdimi? Mavzu qoidasini ayting? kabi davom etaveradi.

Darsni chiroyli boshlashda samarali muloqot Fedbek berish bilan ham boshlash juda yaxshi natija beradi. Men shunday boshlayman.

Salom aziz bolalarim, mening gul-u lolalarim.

Hammangiz bor, omonmisiz, bugungi darsga tayyormisiz?.

O‘quvchilar:

Aziz ustoz sog‘-omonmiz, dars boshlashga biz tayyormiz.

Juda yaxshi bolajonlar, bilishimcha, bugun hamma darsga tayyor. Adashmasam bugungi darsimizda hammangiz yuqori bal olishga oshiqmoqdasizlar kabi muloqotlar o‘z samarasini bermoqda.

G‘oyalar to‘gi

Yaxshilarning ziynati bobidan savollar:

1-guruhga: Xushmuomalalik mavzusida

2-guruhga: Kulish madaniyati mavzusida

Bunda o‘quvchilar o‘z bilganlari va donolar hikmatlari, mavzu-mazmuniga tayangan holda tezroq o‘z g‘oyalari bilan tog‘larga chiqishga harakat qiladilar.

Mana shu odobnoma fanidan o‘rganilgan odob sifatlarini barcha fanlarda qo‘llash maqsadida Klaster usuli ham yaxshi yordam beradi. Bu mashg‘ulotni “Doim amal qilaman” deb nomladik.

Xulosa qilib aytganda, dars samaradorligiga erishishda ilg‘or pedagogik texnaloigiya usullaridan foydalanishni tashkil etish, o‘qituvchidan o‘z ustida ishlash, intilish, innovatsion texnalogiyalarni o‘rganib, darslarda qo‘llash, zamon talabiga munosib bo‘lishga undaydi.

Shu talablarga amal qilgan holda yangiliklar sari intilib, Kaskad usulida o‘quvda ishtirok etib, tumanda o‘qituvchilarni o‘qitishga hissa qo‘shdim va yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan barcha mashg‘ulotlarni qo‘llab ko‘rdim. Xullas, ilg‘or pedagogik texnalogiya asosida mashg‘ulotlar olib borganimdan buyon o‘quvchilarimda mustaqil fikrlash, fikrlarini to‘g‘riligini isbot qilish, hamkorlikda ishlash, o‘zaro hurmat, darslarga qiziqishlari ortishi, yangi mavzuni mustaqil o‘rganishga harakat, erkin fikrlay olish qobiliyatlari yanada ortdi. Ish faoliyatimda esa o‘quvchilar, ota-onalar, maktab jamoasi va tuman o‘qituvchilari hamda tuman xalq ta’limi xodimlari o‘rtasida yanada hurmatim ortdi.Mamlakatimizdagi barcha kasbdoshlarimga ham doimo yangiliklarga intilib ishlashlarida omad tilayman.