|
IV. Takrorlash - til darslarining eng mas’uliyatli bosqichi sanaladi. Takrorlash ikki yo’l bilan o’tkaziladi: agar yangi o’quv materiali oldin o’tilgan mavzulardan birontasi bilan mantiqan bog’liq bo’lsa, oldingi mavzu takrorlanib, yangi mavzuni o’rganishga o’tiladi; agar yangi o’quv materiali oldin o’rganilgan mavzu bilan bog’liq bo’lmasa, mashg’ulot yangi o’quv materialini o’rganishdan boshlanadi.
V. O’quvchilar bilimi va malakalarini tekshirish bosqichi. Bilim va malakalar og’zaki yoki yozma yo’l bilan tekshiriladi. Og’zaki tekshirish usulini ba’zi adabiyotlarda “sinov suhbati” deb yuritiladi. Sinov suhbati o’quvchilar bilimini tekshirishda eng ko’p qo’llanadigan ish turidir. Sinov suhbati paytida o’quvchilar o’qituvchi savoliga doir grammatik ta’riflarni, orfografik va punktuatsion qoidalarni yoddan aytadilar, ta’rif va qoidalarni isbotlash uchun dalillar keltiradilar. Sinov suhbati o’qituvchi bilan o’quvchi o’rtasida mustahkam aloqa o’rnatadi, bolalarning nutqini o’stiradi, ularda aqliy teranlikni tarbiyalaydi. Sinov suhbati paytida beriladigan savollar murakkabligiga ko’ra uch xil bo’ladi: asosiy savollar: Gap deb nimaga aytiladi? Yordamchi savollar: Gap nimalardan tuziladi? Bu gapda nechta so’z bor? Gapda nima deyilgan? Etaklovchi savollar: evristik suhbat asosida javob qaytarishga qiynalganda beriladi.
Sinov suhbati individual yoki frontal o’tkaziladi. Sinov individual o’tkazilganda, savollar yozilgan tarqatmalardan foydalaniladi. Bolalar savollar to’g’risida o’ylab olgach, og’zaki so’raladi. Frontal tekshirishda savol o’rtaga tashlanadi. O’quvchilar o’ylab olgach, o’qituvchi o’zi istagan boladan so’raydi. Sinov suhbati paytida juda ko’p mayda narsalar bilan o’quvchilarni chalg’itmaslik lozim. O’qituvchi asosiy va ikkinchi darajali narsalarni ajratishi, birinchi navbatda, o’quvchilarning eng muhim dalillar, xulosalar, qoidalarni bilishini tekshirishi kerak.
Darsni tashkil etish, uy vazifasini tekshirish va o’quvchilar bilimini baholash, darsni yakunlash ham til o’rgatishga oid dars bosqichlarini tashkil qiladi. Har bir dars tipi yuqorida sanalgan bosqichlarning turlicha bog’lanishidan tashkil topadi.
Ona tili predmetining har bir bo’limi, har bir mavzu tilga oid bilimlar tizimidan iborat bo’lib, shu bilimlarni o’zlashtirish orqali o’quvchilar ona tili ta’limidan ko’zlangan maqsadga yaqinlasha boradilar. Dars ona tili ta’limini amalga oshirishning etakchi shakli sanaladi.
O’qituvchining asosiy vazifalaridan biri ona tili predmetining barcha bo’limlarini tahlil qilish, shu tahlilga ko’ra o’zaro bog’langan darslar tizimini tuzishdan iborat.
Ona tili darslarining natijasi, bir tomondan, didaktik va metodik prinsiplarga to’g’ri amal qilishga, mavzular mazmuniga mos keladigan faktik materiallar va turli topshiriqlarni tanlashga, o’qitish metodlari, bolalarning aqliy ishlarini aniq belgilashga bog’liq bo’lsa, ikkinchi tomondan, darslarni pedagogik, psixologik jihatdan puxta tashkil etishga, mashg’ulotlarning o’zaro aloqadorligini qat’iy aniqlashga bog’liqdir. Ko’rinadiki, ona tilidan tuziladigan darslar tizimining samaradorligi yangi bilimlarni tushuntirishdan oldin takrorlanadigan bilimlarni hisobga olish, bolalarning faolligi va tashabbuskorligini oshirish, o’quv predmetlari o’rtasidagi aloqa turlari, bundan keyin o’rganiladigan bilimlar uchun zamin tayyorlash, o’quvchilarning bilish imkoniyatlariga mos keladigan ta’lim mazmunini belgilash, ta’limni turmush va barkamol insonni tarbiyalash kabi qator omillarga bog’lash bilan o’lchanadi.
Ma’lum bo’lim, mavzu yuzasidan o’zaro bog’langan darslar tizimini yaratishda quyidagi savollarga javob izlanadi: a) bo’lim yoki mavzuning o’quv predmeti tarkibidagi o’rni, bilimlar tizimi, uning g’oyasi; b) nazariy bilimlarni turmushga bog’lash yo’llari; d) o’quvchilarning bilish qobiliyatlarini taraqqiy ettirishni ko’zlab, o’quv materialiga tavsif berish; e) mavzuning o’quv predmetidagi boshqa bo’limlari va boshqa o’quv predmetlariga munosabati; f) mavzu yuzasidan bilim va malakalarni o’zlashtirishning eng samarador yo’li; g) mavzu bo’yicha o’tkaziladigan ijodiy ishlar; h) mavzu bo’yicha beriladigan uy ishlari va sinfdan tashqari ishlarning mazmuni; i) mavzuni o’rgatishdan ko’zlangan natija (bilim, malaka va bolalarning aqliy taraqqiyoti).
Endi didaktik talablar asosida 5-sinfda “So’z birikmasi” mavzusini o’zlashtirish jarayonini tahlil qilamiz. So’z birikmasini o’rgatish uchun ikki soat vaqt ajratilgan.
Dars tartibi
|
Darsning tartibi
|
Dars tipi
|
1-dars
|
So’z birikmasi. Tobe va hokim so’z haqida tushuncha berish.
|
Yangi materialni o’rgatish
|
2-dars
|
49-50-mashqlar.
|
O’tganlarni takrorlash va malaka hosil qilish darsi.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
