|
5-topshiriq
“Ilg’or” so’zini otlashgan sifat o’rnida ishlatib, 4 ta gap tuzing. Bu so’z birinchi gapda ega, ikkinchi gapda to’ldiruvchi, uchinchi gapda aniqlovchi, to’rtinchi gapda undalma vazifasida kelsin.
Mavzu tushuntirilgach, darslikdagi mashqlar ishlanadi. O’quv materiali qismlar bo’yicha o’rgatilganda, o’quvchilar uning ichki tuzilishini ongli his etadi. Bunda o’quv materialini o’rgatish mustahkamlash va mavzuning qay darajada o’zlashtirilganligini tekshirish parallel tarzda olib boriladi. Shunday qilib, o’quv materialini qismlar bo’yicha o’rgatganda, o’quvchilar o’rganilgan bilimlarni qayta xotirlash yo’lini, uni nutqda qo’llash metodini (aniqlanmishni tushirish) puxta egallaydi.
Yangi materialni o’rgatish jarayoni o’quv materialining xususiyatlaridan kelib chiqib tashkil etiladi. Nazariy material hajm jihatidan keng bo’lmasa, uni qismlarga bo’lmay o’rgatib, mustahkamlashga o’tgan ma’qul. Agar o’quv materiali hajm jihatidan keng bo’lib, uni o’zaro bog’langan qismlarga ajratib o’rgatish imkoniyati bo’lsa, qismlar bo’yicha tushuntirish foydali bo’ladi. O’quv materialini o’zaro mantiqan bog’langan qismlarga ajratib o’qitish o’zlashtirilgan bilimning tarkibini mumkin qadar ongli his qilishga, bu bilimning oldin o’rganilgan bilimlar bilan aloqadorligini fikran tasavvur etishga olib keladi.
Yangi materialni o’rgatish va mustahkamlash darslari o’z ichida turli ko’rinishlarga egadir. Fikr yuritilayotgan dars tipining o’zi ikki turli bo’ladi: o’tilganlar takrorlangach, yangi o’quv materialini o’rgatish bosqichi boshlanadigan dars (adabiyotlarda bunday darslar aralash dars deb yuritiladi); yangi o’quv materialini o’rgatishdan boshlanadigan dars.
Yangi materialni o’rgatish va mustahkamlash darslarini bunday turlarga ajratishning maqsadi, o’qituvchi mavzuni o’tishdan oldin o’rganilgan mavzulardan qay birini takrorlash yoki takrorlamaslikdan o’qituvchini ogohlantirishdir.
Ta’limda mustaqil ishlardan foydalanish mashg’ulotlarning tashkiliy qurilishiga ham ta’sir etadi. O’quv materialining mazmuni, sinf o’quvchilarining tayyorgarlik darajasi, bolalarning yosh va individual xususiyatlarini hisobga olib, mustaqil ishlar asosida o’tkaziladigan darslarning quyidagi turlaridan foydalanish mumkin.
Darslarning birinchi turida o’rganiladigan grammatik-orfografik qoida, ta’rifning mazmunidan kelib chiqib, mustaqil ish o’tkaziladi; topshiriqning natijasi jamoada tekshiriladi, tahlil qilinadi va unga tayanib, o’quv materiali bayon qilinadi. Darsni shu yo’sinda tashkil etish, bir tomondan, o’zlashtirish paytida o’quvchilarning faolligini oshiradi, ularni yangi o’quv materialini faol idrok etishga tayyorlaydi, ikkinchi tomondan, bolalar xotirasini nazariy bilimlar bilan boyitish, o’quv materialini faol esda qoldirish uchun zamin bo’ladi. Bunday darsda o’qituvchining vazifasi bilimlarni bayon qilish, tushuntirish paytida o’quvchilar faoliyatidan o’tgan faktik materiallarga tayanish, o’rgatilgan materialni mustahkamlash uchun mustaqil ishlarni tashkil etish va ularning mustaqil ishlashlariga rahbarlik qilish bilan, o’quvchining vazifasi o’qituvchi bergan topshiriqlarni bajarish, tushuntirilgan mavzuni xotirada mustahkam saqlab qolish bilan tavsiflanadi. O’quv materialining mazmuni yaxlit bayon qilishni talab qilganda, bolalar uchun notanish va uni o’zlashtirish murakkab bo’lganda, yangi materialni o’rgatish va mustahkamlash darslarining bu ko’rinishidan foydalanadi. Mashg’ulotning umumiy qurilishi shunday ko’rinishga ega bo’ladi: o’quvchilarning mavzuga oid bilimlarini (agar mavzu quyi sinfda ham o’rganilgan bo’lsa) esga tushirish; yangi o’quv materialini faol idrok etishni ta’minlash uchun mavzu mazmuniga mos mustaqil ish tashkil etish; bajarilgan topshiriqni jamoada tahlil qilish va shu asosda yangi qoidalarni bayon etish; yangi mavzuni mustahkamlash.
Darslarning ikkinchi turi o’quvchilarning mustaqil faoliyatidan boshlanadi. O’quvchilar bajargan topshiriq va o’rgangan qoidalar ustida suhbat o’tkaziladi. Suhbat paytida o’quvchilar o’zlarining taxminiy xulosalarini aytishadi. Agar zarur bo’lsa, o’qituvchi qo’shimchalar kiritadi va yakuniy xulosa chiqaradi. Keyin mustahkamlashga o’tiladi. Bunday darsning qurilishi quyidagicha bo’ladi: mavzuni mustaqil o’rganish uchun ko’rsatma berish; o’qituvchi topshirig’ini bajarish, nazariy materiallarni o’qib chiqish; bajarilgan topshiriq va o’rgatilgan qoidalar yuzasidan suhbat; qo’shimchalar kiritish, umumiy va yakuniy xulosalar chiqarish, mustahkamlash.
Darslarning uchinchi turida o’quv materialining bir qismini o’qituvchi bayon qiladi, bir qismini o’quvchilarning o’zi mustaqil egallashadi. Darsninng bu ko’rinishi o’quvchilar xotirasini ham tayyor, umumlashgan bilimlar bilan boyitish, ham ularda darslik va boshqa o’quv qo’llanmalari ustida mustaqil ishlash iqtidorlarini taraqqiy ettirish mo’ljallab o’tkaziladi. Bunday mashg’ulotlarda tushuntirish va mustaqil ishlash metodlari o’zaro qo’shilgan holda olib boriladi. Yangi materialni o’rgatish va mustahkamlash darslarining bu ko’rinishi quyidagicha umumiy qurilishga ega bo’ladi: bolalarni yangi o’quv materialini idrok etishga tayyorlash; misollar vositasida nazariy materialning bir qismini tushuntirish; nazariy materialning qolgan qismini mustaqil o’rganishga ko’rsatma berish; mustaqil o’rganish; umumiy va yakuniy xulosa chiqarish, xulosalarni mustahkamlash.
Do'stlaringiz bilan baham: |
