Boshlang’ich sinflarda tovush va harflarni o’rgatish turg’unboyeva Nilufar, Sulaymonova Tanzila

Tovush va harflar 
Tovush-
Nutq jaroyonida real talaffuz qilingan, qulog’imiz bilan eshitgan eg 
kichik va boshqa mayda bo’lakka bo’linmaydigan nutq parchasidir. Biz tovushlarni 
aytamiz va eshitamiz. Og’zaki nutqning tovush tizimini o’rganadigan tilshunoslik 
bo’limi fonetika (yunoncha-phone “tovush”degani)deyiladi. 
Harf-
tovushning yozuvdagi shartli belgisidir. Harflarni ko’ramiz, yozamiz, 
o’qiymiz. Harflar fonemalarning yozuvdagi aksi, tasviridir. 
1. Savod o'rgatishda tovush-harf bilan tanishtirish unlilardan boshlanadi. 
Hozirgi o‘zbek tilida 6 ta unli fonema mavjud:
 a, o, i, e, u, o‘. 
O’zbek tilida 24 ta undosh tovush bor. Yozuvda ular 23 ta harf bilan 
ifodalanadi: shulardan 3 tasi harf birikmasi, 21 tasi yakka harf bilan belgilanadi. U 
lar quyidagilar: 
b, d, f, g, h, j 
(jurnal),
 j 
(jo ‘ja ),
 k, 1, m, n, p, q, r, s, t, v, x, y, z, g', 
sh, ch, ng. 
Undoshlarni o'rgatishda ham muayyan tartibga, talabga asoslaniladi. 
Harf birikmalarini o'rgatishdagi qiyinchilik hisobga olingan holda, ularning 
alifbe davrining oxirgi bosqichida o'rganilishi maqsadga muvofiqdir. J harfi ikki 
tovushni ifodalaydi, shuni hisobga olib, unga alohida darslar ajratiladi. Birinchi 
darsda portlovchi j tovushini o'rgatish, talaffuzini tushuntirish, analitik-sintetik m 
ashqlar yordamida ko'nikmalar hosil qiliinadi, keyingi darsda esa sirg'aluvchi j 
tovushi va uning talaffuzi o'rgatiladi. So'ng bu ikki tovushning talaffuzidagi farq 
taqqoslash usuli orqali tushuntiriladi. 
Tovushlar va ularning tasnifi 
Tovushlar og’iz bo’shligída to’siqqa uchrashi yoki uchramasligiga ko’ra ikki 
guruhga bo’linadi: unli va undosh. 
Unli tovushlar
- ogʻiz va bo’gʻiz bo’shligʻida hech qanday toʻsiqqa uchramay 
hosil boʻladigan, tarkibi ovozdan iborat (shovqin deyarli ishtirok etmaydigan) 
tovushlar.