BOSHLANG’ICH SINFLARDA TOVUSH VA HARFLARNI O’RGATISH
Turg’unboyeva Nilufar, Sulaymonova Tanzila
Jizzax davlat pedagogika instituti
Annotatsiya.
Ushbu maqolada boshlang’ich sinflarda onatili
darslarida tovush va harflarni
undoshlarni o’rgatish xususida fikr yuritiladi. Boshlang’ich ta’limda bolada to’g’ri
yozish
ko’nikmalarini shakillanishiga yordam beradi. Ona tili mashg’ulotlarida o’quvchilar
tovush va
harflar
bilan tanishadi va ularning to’g’ri yozish ko’nikmalarini shakillantirish, o’quvchilarning
imloviy savodxonligini oshirish ko’nikmalarini kengaytirish muhim masala hisoblanadi.
Kalit so’zlar:
tovushlar, harflar, imloviy savodxonlik, fonema, shovqinlilar, sonorlar.
Аннотатция.
В этой статье обсуждается преподавание звонких и глухих согласных
на уроках родного языка в начальных классах. Помогает ребенку развить правильные
навыки письма в начальной школе. На уроках родного языка
учащихся знакомятся со
звуками и буквами, и формирование у них правильных навыков письма является важным
вопросом. Повышение орфографической грамотности учащихся, расширение их навыков.
Ключевые слова:
Звуками, буквами, орфография, фонема, шумный, звонкий.
Annotation.
This article discusses the teaching of voiced and voiceless consonants in native
languageе lessons in elementary grades. Helps your child develop correct writing skills in
elementary school. In native language lessons, students are introduced to sounds
and letters, and
the formation of their correct writing skills is an important issue. Improving the spelling literacy
of students, expanding their skills.
Key words:
Sounds and letters, spelling phoneme, noisy, sonorou
Mashhur rus olimi K.D.Ushinskiy boshlang‘ich maktab o‘quv predmetlari
tizimida ona
tiliga katta ahamiyat berib, uni markaziy va yetakchi predmet
hisoblagan. “Ajoyib o‘qituvchi bo‘lgan ona tili bolaga ko‘p narsani o‘rgatadi. Bola
ikki-uch yil ichida shunchalik ko‘p narsa o‘rganadiki, ko‘p narsa bilib oladiki, 20
yil qunt bilanmetodik jihatdan juda to‘g‘ri o‘qiganda ham uning yarmicha o‘rgana
olmaydi. Ona tilining ulug‘ pedagogligi ham ana shundadir”, - deydi u. [1] Bolalar
maktabga
kelgunga
qadar
ham
nutqning
tovush
qurilishini
amaliy
o’zlashtiradilar,ammo ular maxsus o’qigunlariga qadar so’zni bo’gínlarga bo’lishni,
so’zdagi tovushlarni izchil talaffuz qilishni bilmaydilar. Boshlangích sinf
o’quvchilarida so’zni to’g’ri talaffuz qilish, bo’gínlarga bo’lish, undagi har bir
tovushni tartibi bilan aniq aytish ko’nikmasini shakllantirish
ustida maqsadga
muvofiq ishlash, o’z navbatida, analiz,sintez, taqqoslash, guruhlash kabi aqliy
mashqlarni bilib olishga, shuningdek, tovushlarning tabiati,so’z tarkibida bir- biriga
ta’siri kabi ayrim elementar bilimlarni o’zlashtirishga imkon beradi. Boshlang‘ich
sinflarda ona tili ta’limi
mazmunini yangilash, ta’lim usullari takomillashtirish,
o‘qituvchilarni ana shunday usullar bilan qurollantirish muhim ahamiyat kasb etadi.
“Ta’lim to‘g‘risida”gi qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” oldiga ham katta
ma’suliyatli vazifalar qo‘yildi. Shunday dolzarb masalalardan biri ona tilini
o‘qitishdan asosiy maqsad uning qonunyatlarini o‘rgatishdan iborat emas, balki,
mustaqil fikrlaydigan ijodiy fikr mahsulini nutq shakliga mos ravishda og‘zaki va
yozma bayon qila olish ko‘nikma va malakalarini egallashdan iborat deb belgilab
qo‘yildi.[2] Mashg’ulotlar
jarayonida tovush, harf,jarangli va jarangsiz
undoshlar,bo’g’in, nutq, gap va boshqa juda ko’plab bilimlar bilan tanishish orqali
imloviy savodxonligi, og’zaki nutqi, fikrash qobilyati shakillanadi. Yosh
avlodlarimiz boshlang’ich ta’limda bilimlarini mustahkam egallasa, ertangi kungi
poydevor bo’lishi shubhasiz. Bugungi rivojlanayotgan dunyo insoniyat oldiga yangi,
yangi imkoniyatlar ochmoqda, o’quvchilarning imloviy
savodxonligini oshirish
uchun tovush va harflarni aniq ajrata olsa, ya’ni eshitilishi va yozilishi farq qilishini
o’rganish foydalidir. Mamlakatimizda ta’limga juda katta e’tibor berayotganini
Prezident maktablarining ochilgani orqali ko’rishimiz mumkin.
So’zning tovush tarkibi ustida ishlash savod o’rgatish davridanoq boshlanadi.
Bolalar bu davrda talaffuz qilingan yoki eshitilgan so’z tovushlardan tuzilishini
bilib oladilar. Ular so’zni tovush tomonidan tahlil qilishga o’rganadilar, ya’ni
so’zni bo’g’inlarga bo’ladilar, so’zdagi tovushlarni tartibi bilan aytadilar. Bunda
tovush tomondan tahlilni harf tomondan tahlil bilan aralashtirmaslikka alohida
ahamiyat beriladi. So’zning tovush tarkibini to’g’ri tasavvur etish undagi harflarni
tushirib qoldirmay yoki o’rnini almashtirmay yozish malakasini shakllantirish uchun
ham, so’zni to’g’ri talaffuz qilish uchun ham katta ahamiyatga ega. SHuning uchun
savod o’rgatishdan so’ng ham so’zni tovush tomondan
tahlil qilish mashqlari
