Boshlang`ich sinflarda matematika fanining o`qitish jarayonida induksiya

v) Ikki ko'paytmaning yig'indisini (ayirmasini); ikki bo'linmaning ayirmasini topishga doir masalalar.
"Quruvchilar har birida 6 tadan xonadon bo'lgan 8 ta uy va har birida 5 tadan xonadon bo'lgan 7 ta uy qurishdi. Bu uylarda hammasi bo'lib qancha kvartira bo'lgan?" Masalaning shartini qisqacha bunday yozish mumkin: 8 ta uy 6 tadan xona. 7 ta uy 5 tadan xona? Bunday masalalarni ifoda tuzib yechish maqsadga muvofiqdir: 6x8+5x7=83 (kv.). Javob: 83 ta xonadon.
Minglik va ko'p xonali sonlar mavzusida masalalar ustida ishlash metodikasi
"Minglik" mavzusida o'quvchilar yangi masalalarga duch kelmaydilar. Bunda ham "Yuzlik" mavzusidagi masalalar qaraladi. Faqat bundagi farq shundan, ushbu holda bir xonali, ikki xonali sonlar bilangina emas, balki uch xonali sonlar bilan ham ish ko'riladi. Shunday masalalardan bittasini ko'rib chiqish bilan chega-ralanamiz: "Bir bola uchta kitob o'qidi. Ularning hammasi 653 betdan iborat. Birinchi kitob 256 betli, ikkinchisi undan 58 bet kam. Uchinchi kitob necha betli?"
Masala shartini bunday yozamiz:
I k. - 256 bet
Jami:653bet II k.-? I k.dan 58 bet kam
III k.-?
Yechilishi:
1) 256 2) 256 3) 653
^{58 + 198 +454
198 (bet) 454 (bet) 199 (bet)}
Javob: uchinchi kitob 199 betli.
a) Nisbat usuli bilan yechiladigan birlikka keltirishga doir masalalar. Sodda uchlik qoidaga doir masalalar yechishda nisbatlar usulining mohiyati shundan iboratki, oldin bir son ikkinchisida necha marta borligini (yoki bir son ikkinchisidan necha marta kattaligini) bilish kerak, so'ngra ikkinchi miqdorning ma'lum kattaligini shuncha marta orttirish yoki kamaytirish kerak. Shuni ta'kidlab o'tamizki, qaralayotgan masalalarni bu usul bilan faqat bitta miqdorning ikkita qiymatini ifodalovchi sonlar bir-biriga karrali bo'lgandagina yechish mumkin.
Nisbatlar usuli bilan yechiladigan sodda uchlik qoidaga doir masalalarni yechishga o'quvchilarni tayyorlash uchun ularga taxminan bunday mashqlarni taklif qilish foydali: "12 1 da necha marta 4 l dan bor?", "30 metrda necha marta 5 m dan bor?", "36 soni 12 sonidan necha marta katta?" va hokazo.
Xolasi mehmonga kelgan jiyanlari oldiga somsa qo’ydi. Somsalardan o`nikkitasi yeyilgandan keyin olti dona somsa qoldi. Likopchada nechta somsa bo’lgan? Tenglama tuzib yechamiz. Likopchada x ta somsa bor edi. 12 tasi yeyildi, nechtasi qoldi? Demak x-12=6 tenglamani yechamiz: X=6+12; x=18. Javob 18 ta.
Noma’lum kamayuvchini topish uchun ayirmaga ayriluvchini qo`shish kerak.
Bayram dasturxoniga olib kelingan 30dona tarvuzdan bir nechtasi so`yilgandan keyin 8 dona tarvuz qoldi. Nechta tarvuz so`yilgan? Tenglama tuzib yechamiz: 30-x=8 x=30-8;x=22
Noma’lum ayriluvchini topish uchun kamayuvchidan ayirmani ayirish kerak.
Masalani tenglama tuzib yeching:
Yengil mashina tezligini soatiga 35 km kamaytirganidan keyin uning tezligi soatiga 50 km bo`ldi. Uning tezligi avval qancha bo`lgan?
XULOSA

Maktab matematika kursida xulosalar uchta turi, yani induktiv, deduktiv va analogik xulosalar o`rganilgan.