Boshlangich sinflarda badiiy o`qish va lisoniy tahlil asoslari

2-Tema Baslawish klass oqiwshilarin kitap oqiwğa úyretiw

Reje

waziypalari

2. oqıwshılardı kitap oqıwǵa úyretiw jolları

3. Baslawısh klass oqıwshılrın kitap oqıwǵa úyretiwdiń tárbiyalıq áhmiyeti

Balalardı kitap oqıwǵa úyretiw mámleketimizdiń puxaraları házirgi zamanǵa say bilimli, mádeniyatlı, sonıń menen birge adamgershilikli, kishpeyil, qayırqomlıq, haqıyqatlıq, adalatlıq, úlkenlerdi sıylay biliw sıyaqlı jaqsı páziyletler bala boyına kitap arqalı áste-aqırınlıq penen sińedi. Balanı kitap oqıwǵa kóbirek qamıtıw jáne paydalı oqıw ushın, еń baslısı balalaǵa kitaptı súyiwge kómeklesiw kerek. Házirgi balalardıń kóbisi oyları kompyuter oyınlarına awıp ketiwine qaramastan, kitapxanashılar menen ata-analarda, balalarǵa kitap álemin usınıs etiw múmkinshiligi hám huqıqı qaladı. Kitap oqıwǵa úyretiw ushın eń aldı menen ata-analarǵa keńes beriw kerek. Balaǵa bir jasınan - aq kitap uslatıp úyretken durıs. Yaǵnıy, ol bala waqtınan baslap kitaptı kórgeni durıs. Balanı kitapqa qızıqtırıw ushın suwretti, sanaw kitaplardan baslaw kerek. Únemli gazet - jurnal, kitap oqıp otırǵan ata - ananı kórgen bala da kitapqa qızıǵıp ósedi. 4 - 5 jastan baslap gúrriń, ertekler oqıwǵa boladı.
Kitap oqıw balanıń oy – órisin keńeytedi, oylawǵa úyretedi, sóylew qábiletin, este saqlawın, qiylin rawajlandıradı. Balanı kitap oqıwǵa kóbirek qamıtıw paydalı oqıw ushın, eń baslısı balanı kitaptı súyiwge járdemlesip, eń aldı menen bos waqıtlarında oqıytın kitaplariniń dizimin belgilep, onı ata – anası ózleri usinıwǵa boladı. Balanı jas waqtınan kitaptı húrmetlewge hám onı taza uslawǵa úyretken maqul. Sonday - aq, bilimniń bir kózi – balalar basli maqseti. «Aygólek», «Baldirǵan», «Móldir bulaq», «Aq jelken» jurnalların alıp, oqıp otırsa, balaniń bilimi menen sana sezimi talapqa say boladı.
Germaniyalıq ulli alım Gete: «Kókiregi ashıq adam oqıp biliwdi úyreniwdiń qánsheli qıyın ekenin biledi, men buǵan seksen jıl ómirimdi sarıpladım, biraq ele kitap oqıwdı tolıq úyrendim dep ayta almayman» degen eken. Balaǵa kitap oqıwdı úyretiwdiń baslı shártleri:
1. Kitaptıń qúdiretin túsindiriw. Onı jırtpawǵa, Tik otırıp oqıwǵa úyretiw. Avtorınıń kim ekenin, ne haqqında ekenin, qay jılı, qay jerden shıqqanın biliwi shárt.
2. Kitaptı túsinbey qurı oqıwdan saqlandırıw kerek, analizlep oqıwǵá, oǵan kóz – qarasın bildire alıwǵa, qisqasha fabula jazıwǵa úyretiw. Fabula – bayanlanatuǵın waqıyalar sistemasıniń qisqasha mazmunı.
3. Oqıǵan kitabınıń ishinde túsinbegen sózdi naqıl - maqallardı, dialekt sózlerdi terip jazıp alıwǵa arnawlı dápter qoyıw kerek. Usıdan kelip shıǵıp ol balaniń miynet etiwge qiziǵıwshılıǵı payda boladı, zeyni artadı, tańlawı ósedi, kóp oqıwǵá tırısadı, til baylıǵı artadı. Kitap oqıwǵa qızıǵıwshılıq erte balalıq jastan qızıǵıp baslaydı hám sol jerden ata – anaǵa baylanıslı boladı. Shańaraq bala shaxısı rawajlanıwınıń tiykari bolıp tabıladı, oqwǵa degen talap, qiziǵıwshılıq penen suyispenshilip rawajlanadı. Sonlıqtan balanı waqtında oqıwǵa úyretip qana qoymastan, onı oqıwdı jaqsı kóriwge qızıqtıra biliwimiz kerek. «Óz – ózińdi tanıw ushın kitap kerek, ózgeni tanıw ushın da kitap kerek» degen eken ataqlı shayır R.Gamzatov. Adam aynaǵa qarap, bet - álpetindegi ózgerislerdi kóretini sıyaqlı kitap arqalı da jańa dúniyanı tanıydı. Basqa bir eldiń, jámiyetlik wazıypası, tilin, dinin, turmısın, úrp - ádetin biledi. Kitap – ruwxıy ǵáziyne, baylıq, ómir aynası, tarıyx shejiresi, oqıw – tárbiya quralı. «Artıq bilim kitapta, erinbey oqıp kóriwge» - dep Abay Qunanbaev atamız aytqanınday, adam balası ushın kitap – tilsiz tárbiyashı. Kitap adam balasına bala waqtınan baslap, ómiriniń aqırına shekem sırlas dostı bola aladı.
Házirgi waqıtta jas awladqa bilim menen tárbiyanıń óz mánisinde sapalı bolıwı birinshi náwbette turǵanı anıq. Usiǵan qaray mámleketimizdegi birden – bir ruwxiy baylıq oshaǵı – mektep kitapxanası. Mektep kitapxanası – kitap arqalı oqıwshılardıń hár tárepleme bilim alıwı menen bir qatarda, watan súyiwshilik ruwxta tárbiyalaw, sıyasıy bilimin qáliplestiriw, ilimiy, kásiplik, mádeniy dárejesiniń rawajlanıwına tásir etetuǵın birden – bir sociallıq orın. Kitapxanaǵa oqıwshılar kelip, kerek ádebiyatların alıp, όz bilimlerin asıradı. Biziń juwapkershilikli minnetimiz: kitaplardı násiyatlawdıń túrli formaları menen usılların shόlkemlestiriw arqalı kitapqumarlardıń kitap oqıwǵa qızıǵıwshılıǵın arttırıw, hár tárepleme rawajlanǵan balanı tárbiyalawǵa járdemlesiw. Oqıwshınıń oylaw qábiletin qalay rawajlandırıwǵa boladı? Oqıwshılardıń bilimge qızıǵıwshılıǵın payda etiwge ne zat όz tásirin tiygizedi? Usı sorawlarǵa tek ǵana pedagoglar emes, sonı menen qatar kitapxanashılar da oylanıwda. Balalar menen tárbiya jumısların júrgiziwde kitapxananıń ayrıqsha áhmiyetke iye ekenliginin sebebi: bala waqtında oqıǵan kitap kewilde qaladı, pútkil όmiri dawamında oyında qaladı.
Kitap oqıw máselesi pútkil xalıqtı oylandırıwı kerek. Kitapqa degen umtılıs-bul tek ǵana kitapxanashınıń jumısı emes, klass basshısı hám jas úlkenlerdiń de juwapkershiligi. Jaslardıń ruwxıy dúnyaqarasına da kόp kewil awdarıp, kόrkem shıǵarmalarǵa degen mútájligin arttırıp, oqıwǵa ıntalandırıwımız kerek, kitap oqıwdı násiyatlaw ushın joqarı ruwxtaǵı kitapxanalıq sabaqlar, ushırasıwlar, awısha jurnallar, tańlawlar shόlkemlestirip, kitapqumarlar azıqlanatuǵınday, oy-pikir tuwǵızatuǵınday etip όtkeriw. Kitapxananı haqıyqıy mádeniyat oshaǵına aynaldırıw. Sonıń ushın mádeniy oshaqlardı janlandırıw, onıń ishinde balalarǵa xizmet kόrsetetuǵın mektep kitapxanalarınıń dárejesin kόteriw, dástúrimizdi saqlaǵan halda, όsip kiyatırǵan áwladtıń bilimin, ruwxıy baylıǵın arttırıw, kereklı maǵlıwmatlar menen támiynlew όz qolımızda.
Oqıwshını kitap oqıwǵa qızıqtırıw jolları.
Adam όmir súrip otırǵan jámiyettiń áyyemgi zamanlardan kiyatırǵan ǵáziynelerin kitapxanadan, yaǵnıy kitap oqıw arqalı tabadı. Kitaptı ilim-bilimniń adamzat aqıl-oyınıń jıyındısı saqlanǵan ǵáziyneli sandıq desek te boladı. Sol sandıqtaǵı baylıqtı qalay alıwǵa boladı? Kitap dúnyasına balanı qalay qızıqtırıwǵa boladı? Onıń birden-bir jolı kitap dόgereklerin shόlkemlestiriedi hár bόlimge at qoyıwdan baslawı kerek.
Eger siz bilimdi jaqsı kórseńiz, hár kúni usı jerge keliń, kitap sizdiń dosıńızǵa aylanadı. Men studentlerdi kitap kórgizbesine: " Keliń, jas dostım, keliń, izlesek hám qosılıń, eger talap qılsańız úyreniwge umtılamiz" degen qatarlardı usınıs etemen. " Ájayıp ertekler elinde", " Jańa kitap - kewilge azıq", " Zárúrli sáneler kalendarı", " Konstituciya - kámil keleshek kepili", " Mámleket tili - ǵárezsizlik ústini", " Tábiyat turmıs deregi ", " Oqıtıwshılarǵa járdem " temasında kitaplar kórgizbesi dúzildi. Oqıwshılardıń kórkem ádebiyatlardı oqıwǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵın asırıw maqsetinde kitapxanada jańa ádebiyatlar, bibliografik túsindiriwler, usınıslar, sáwbetler menen tanıstırıladı. Hár bir kórgezbe eń qızıqlı maǵlıwmatları menen qımbatlı bolıp tabıladı. Kórgizbe kórkem ádebiyat wákilleriniń portretlerin jaylastırıw, shıraylı illyustratsiya etilgen kitaplar menen tanısıw, bay hám sırlı turmıstı sáwlelendiriwshi dóretpeler prezentaciyası arqalı oqıwshılardıń kórkem ádebiyatqa baylanıslı dóretpelerge qızıǵıwshılıǵın oyatıwı múmkin. Kórgizbeni shólkemlestiriwde oqıwshınıń jası, ásirese tómen klasslar, jaqtı reńlerge boyalǵan kitaplarǵa qızıǵıwshılıq hám kitap ishine qarawdı baslawı esapqa alınadı. Dúnyaǵa kóz qarası keń, dúnyaǵa kóz qarası keń hám jaqsı niyetli áwladtı tárbiyalawdıń tiykarǵı quralı bul balalar kıtapxanlıǵı. Ertekler arqalı balada insaniy pazıyletler urıǵın sebiw ushın quramalı saxnalastırıw sıyaqlı rol oynaw oyınları bala sanasında jaqsı saqlanıp qalǵan. 2-3 klaslarda student oqıtıwshı bashılıǵında belgili oqıw sisteması hám tártibi menen tanısadı. Oqıǵan kitabınıń mazmunın aytıp beriwge ádetlenip qaladı. Bunday kónlikpelerdi ózlestirgen halda, ol az-azdan kitaplardı tańlawǵa, oqıw qábiletine ótedi. Hár bir oqıwshınıń jasına qaray kitapxanashı hár bir oqıwshınıń jasına qaray kórkem ádebiyat, qazaq jazıwshıları dóretpelerinen qısqasha úzindiler, ańızlar, sonıń menen birge " Jetkenshek", " Gunshalar" jurnalları, gazeta hám jurnallardı usınıs etedi. Oqıwshılardı shınıǵıwlarǵa tartıw hám shıǵarmadan úzindiler keltiriw arqalı balada átirap -ortalıqtı qorǵaw, zorlıqshılıq, miyir-aqıbet, ǵamxorlıq hám qayırqomlıq sıyaqlı sezimlerdi qáliplestiriw arqalı jaqsı pazıyletlerdi rawajlandırıw múmkin. Kitapxanashınıń tiykarǵı maqseti - kitaptı usınıwdan aldın balanıń qızıǵıwshılıǵın oyatıw. Tek qızıǵıwshılıq bolsa, balalar ózleriniń kitapları hám avtorların tawa aladı. " Oqıwshılardıń talabı" sorawnamasın ótkerip, oqıwshı tárepinen kitapxanadan paydalanıw dárejesi, ol kitapxanaǵa qanday maǵlıwmatlardı alıw ushın kelgenin, eger bolmasa, ne ushın emesligin anıqladim. Sorawnamada 245 qız, 229 ul, 474 bala qatnastı. 20% maǵlıwmattı Internetten oqıydı, 65% mektep kitapxanasınan tawa alaman, qalǵanlar waqıtım joq, dep juwap berdi. Bul anketani basshılıq etip, barlıq klass oqıwshılarına kitapxananı reklama qılıwdı basladım. Kópshilikke arnalǵan kórkem ádebiyatlardan kitaplar kórgizmesin quradım, kitaptıń qızıqlı bólimlerin oqıdım hám bibliografik túsindirdim. Sonnan keyin kıtapxanlar sanı kóbeyiwdi basladı. Oqıwshılarǵa kitapxana tuwrısında jáne de tereńrek sıpatlama beriw hám olarǵa bilim beriw maqsetinde kóplegen kitapxanalar sabaqları ótkeriledi. Mektep kitapxanasınan paydalanıw qaǵıydaları, kitap tariyxı, onı jaratıw usılları, kitaplarǵa ǵamxorlıq, oqıw mádeniyatı, enciklopediyalar, sózlikler, málimlemelerden paydalanıw qábileti menen tanısıw oqıwshılardıń kitap hám kitapxanalarǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵın asırdı. 1-4 klass oqıwshılarına ózlerin izlewge járdem beriw maqsetinde baslawısh klass oqıwshıları ertek hám qosıqlardı jaqsı kóredi, orta mektep oqıwshıları bolsa A. Qunanbayev, J. Jabayev, M. Auezov, M. Jumabayev, I Jumabaev. Jansugurov, B. Mailin, G'. Musrepovlar basqa jazıwshilarınıń dóretpelerin oqıydı hám hárdayım tákirarlanatuǵın baspalardan " Óspirim" hám basqalar jurnallar hám gazetalar. Oqıwshı kitaptı birge talqılaymız hám " Kitap sizge jaqtıma? " teması haqqında soylesemiz. Oqıwshılardı kitapxanaǵa tartıw hám olardıń qızıǵıwshılıǵın asırıw maqsetinde biz kóbinese kóplegen ilajlar, kórkem ádebiyatqa baylanıslı kesheler, konferenciyalar, bibliografik túsindiriwler, sáwbetler, ertekler, seminarlar hám ushırasıwlar shόlkemlestiremiz.
Kitaptı oqıwdı jáne de qızıqlı qılıw ushın balalar menen oyınlar hám jarıslar formasındaǵı shınıǵıwlar nátiyjeli boladı. Nátiyjede balanıń oylawı asadı, ol óz pikirin erkin ayta aladı, ziyreklikti rawajlandıradı. Hár jılı oqıwshılardıń kitapǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵın asırıw maqsetinde " Eń jaqsı kıtapxan" tańlawı ótkeriledi. Ullı insanlar poeziyasın eń jaydırıw, oqıwshılarǵa xalıqqa xizmet kórsetiw úlgilerin kórsetiw maqsetinde 5-11 klass oqıwshıları arasında qazaq tili menen sheriklikte Abay, Oralxon, Maxambet, Muqagali, Magjan, Ilyas shıǵarmaların oqıw tańlawı ótkerildi. Kóplegen oqıw jarıslarında qatnasıp, balanıń qosıqǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵın asırıw. Balanı oqıwǵa úyretiw ushın aldın ata-analarǵa máslahát beremiz. Balanı kitapǵa qızıqtırıwdıń birden-bir usılı bul onı dawıs shıǵarıp oqıw hám kórkem ádebiyatqa baylanıslı kitaptı ata-anaları menen birge oqıw, shańaraqqa tiyisli sáwbet qurıw hám waqıyanı aytıp beriw bolıp tabıladı. Kitapxanadaǵı sózlikler, jazıwshılarınıń dóretpeleri, mektep programmasına tiyisli kitaplar oqıwshılar tárepinen talapǵa juwap beredi. Mektep kitapxanası aqılǵa say, ​​malakali, mádeniyatlı hám bilimli bolıp jetilisiwinde ayrıqsha orın tutadı. Olardıń oqıw kónlikpelerin rawajlandırıwǵa, jańalıqlardan paydalanıw, sabaqlıqlar, elektron sabaqlıqlar menen támiyinlew, professor -oqıtıwshılar jámááti programmasına muwapıq kerekli kitaplardı tabıw, zárúrli informaciya resursları hám bilimlendiriw tarawındaǵı jańa tabıslardı rawajlandırıwǵa járdem beredi. Sol tárzde hár bir student óz-ózin rawajlandırıwǵa, qızıǵıwshılıq hám qızıǵıwshılıqların qandırıwǵa, óz qábiletlerine uyqas túrde bilim alıwǵa úles qosadı. Kitapxana jumısınıń nátiyjeleri turaqlı túrde baspasózde daǵaza etiledi. Baspasóz betleri - jańalıqlar byulleteni. Mektep kitapxanashısı hár jılı udayı tákirarlanatuǵın baspalarǵa jazılıp, oqıwshılar ruwxıylıqın keńeytiwge, klassta túrli bilimlendiriw ilajlardı joqarı dárejesinde ótkeriwge járdem beredi, bul jarıslarda qatnasatuǵın mektep oqıtıwshıları hám oqıwshıları tárepinen qollanıladı. Jaqsı mektep ushın bilim gilti jaqsı kitapxana bolıp tabıladı. “Kitap - bul turmıs oqıtıwshı. Sol sebepli jaslar kitap oqıwın kúndelik ádet kórinisine kirgiziwleri kerek. Kitap oqımastán turmıs hám tálimdi biliw múmkin emes”,- deydi qazaq teatriga tiykar salǵan belgili aktyor Serke Kojamqulov.
Awa, keyingi áwlad oqıwdan shette qalmawı kerek. Álbette, balalar itibarın tartatuǵın informaciya sistemaları jeterli: televizor, radio, kompyuter. Álbette, olar insannıń ómiri ushın júdá zárúrli bolıp tabıladı. Bul informaciya sistemalarınan tısqarı, balalardı jaslıǵınan oqıwǵa úyretsek, utılmas edik. Ulıwma alǵanda, kitap balanıń oylawı hám bilimin rawajlantıradı. Oqıw arqalı ruwxıy baylıqlar kόbeyedi. Zaman menen qatar júriw hár bir kitapxanashınıń wazıypası bolıp tabıladı. Eger oqıwshılar sanasına sińiretuǵın kitaplar jayı bolsa, kitapxanashı tilimiz, dinimiz hám ruwxıylıǵımızdı eń jaydırıwshı qánige bolıp tabıladı. Eger kitap aqıl bilim hám ilimge bolǵan qızıǵıwshılıq menen toldırılsa, onı etika hám danalıq shıńina kóterip, ruwxın ullılasa, bunnan basqa baxıt joq. Oqıw - bul insaniyattıń eń ájayıp oylap tabılıwınan biri bolıp tabıladı. Bul ruwxıy álemdi qollap -quwatlaytuǵın hám insaniy pazıyletlerdi asıratuǵın kitap. Biziń tárbiyamizdıń baslanıwı, ertekler, qosıqlar hám dástanlar búgingi áwlad ushın kitap bolıp qaldı. Ullı Abayning sózleri: payda ushın oylamań, ózińiz ushın oylanıń,
Tereń biliwdi talap etiń.
Kitapda kóbirek maǵlıwmat,
Siz kóp oqıwıńız múmkin, onıń sózlerinen kóp zatlardı úyreniwińiz múmkin. Sol sebepli oqıw hámme ushın zárúr bolıp tabıladı, kitap kóbirek pikirlewdi xoshametlentiretuǵın, sezimlerdi inhibe etetuǵın, biziń barlıq ishki pikirlewimiz hám sezim qábiletlerimizni qáliplestiretuǵın bayqaǵısh mıy gimnastikası.
Kitap - bul biziń túsiniksiz hám belgisiz pikirlerimiz hám sezimlerimizni qáliplestiriwde dos, táselle beretuǵın, jolbasshı, járdemshi; Kitap mazmuninan hám ruwxıy qollap-quwatlawǵa bay. Studentti ǵárezsiz oqıwǵa úyretiwde oqıwshı sawatlı boladı, sóz baylıǵın asıradı, óz pikirlerin erkin bayanlay aladı. Sόylep atırǵanda ol materiallıq hám kórkem ádebiyatqa baylanıslı tilde kóplegen sózlerdiń ekvivalentlerin tabıwı hám olardı óz sózleri menen ańlatıwı múmkin. Kórkem ádebiyattı úzliksiz oqıǵan studentler, sonıń menen birge, súwret tańlawda aratorlıq sheberligin kórsetiwi hám sózlerdi tańlawı múmkin.
Studentlerdi ǵárezsiz oqıwǵa úyretiw, onıń qáliplesiwi studentlerdi turmısqa tayarlawdıń tiykarı bolıp tabıladı.
Білім сүйсең, кел күн сайын осында, Кітап сенің айналады досыңа. Талаптансаң үйренуге ұмтылып, Келші жас дос, ізденейік қосыла,- деген өлең шумақтарымен оқушыларды кітап көрмесін көруге шақырамын. «Ғажайып ертегілер елінде», «Жаңа кітап -жан азығы», «Атаулы даталар күнтізбегі», «Конституция- кемел келешектің кепілі», «Мемлекеттік тіл –тәуелсіздік тірегі», «Табиғат тіршілік көзі», «Ұстаздарға көмек» «Ана мәңгілік жыр» -деген тақырыптармен кітап көрмесі ұйымдастырылған. Оқырмандардың көркем әдебиетті оқып, қызығушылықтарын арттыру мақсатында кітапханаға түскен жаңа әдебиеттермен таныстырып, библиографиялық шолу, ұсыныс тізім, әңгімелер өткізіліп тұрады. Әр көрме өзінің ең қызықты мәліметімен құнды. Көрмеге көркем әдебиет өкілдерінің портреттерін қою, көз тартарлық әдемі безендірілген кітаптармен таныстыру, қыры мен сыры мол өмірді бейнелеген шығармаларды ұсыну арқылы оқырмандардың әдеби шығармаларға қызығушылығын оятуға болады. Көрме ұйымдастыруда оқушының жас ерекшелігі де ескеріледі, әсіресе төменгі сынып оқушылары ерекше анық түсті бояулармен көркемделген кітаптарға қызығушылық танытып, кітаптың ішіне көз жүгірте бастайды. Көзі ашық, көкірегі ояу, ізгі ниетті ұрпақ тәрбиелеудегі негізгі құрал-балалардың кітап оқуы. Ертегілер арқылы бала бойында адамдық қасиеттер дәнін егу мақсатында мазмұнын сахналау сияқты рөлдік ойындар бала санасында жақсы сақталады. Оқушы 2-3-сыныптарда мұғалімнің басшылығымен, нұсқауымен кітапты оқудың белгілі жүйесімен, тәртібімен танысады. Оқыған кітабының мазмұнын біршама айтып беруге дағдыланады. Осындай дағдыларды меңгере келе өз бетінше кітап таңдауға, оқи білу дағдысына көшуге бірте-бірте бағыт алады. Кітапханашы әр оқушының жас ерекшелігіне байланысты, білім көлеміне, сондай-ақ не нәрсені ұнатқандығына қарай көркем әдебиеттерді, қазақ жазушыларының шығармаларынан қысқа үзінділер, аңыз – әңгімелер, сондай – ақ «Жеткеншек», «Гуншалар», газет – журналдарын таңдау ұсынады. Оқушыларды іс- шараларға қатыстырып, көркем туындының әсерлі жерінен үзінді қою арқылы бала бойында табиғатты қорғау, жаманшылық жасамау, мейірімділік, қамқорлық, қайырымдылық сияқты сезімдерін ояту арқылы жақсы қасиеттерін қалыптастыруға болады. Кітапханашының басты мақсаты- кітапты ұсынбастан бұрын бала бойындағы қызығушылықты ояту. Қызығушылық болған жағдайда ғана балалар өзінің сүйікті кітаптары мен жазушыларын тауып алары сөзсіз. «Оқырмандардың сұранысы» атты сауалнама жүргізу арқылы оқырманның кітапхананы пайдалану деңгейін, кітапханаға қандай ақпарат алу үшін келетіндігін, келмеген жағдайда не себептен екендігін анықтадым. Сауалдамаға 245 қыз бала, 229 ұл бала, барлығы 474 бала қатысты. 20 % -ы ақпаратты ғаламтордан алып оқитынын, 65%-ы мектеп кітапханасынан табатындықтарын, қалғандары уақыт жоқ деп қайтарған. Аталмыш сауалнаманы басшылыққа ала отырып, ең алдымен кітапхананы әр сынып оқушыларына кіріп жарнамалаудан бастадым. Көп оқылатын көркем әдебиеттерден кітап көрмесін ұйымдастырып, кітаптың қызықты жерін оқып, библиографиялық шолу жасау арқылы оқырманға ой салдым. Осыдан кейін оқырмандар саны арта бастады. Оқырмандарға кітапхана туралы тереңірек мағлұматтар беріп, сауаттандыру мақсатында кітапханалық сабақтар көптеп өтіледі. Мектеп кітапханасын пайдалану ережелерімен таныстыру, кітаптың шығу тарихы, жасалу жолдары, кітапты күтіп ұстау, оқу мәдениеті, Энциклопедия, Сөздіктер, Анықтамаларды пайдалана білу, оқырманның кітапқа, кітапханаға деген қызығушылығын арттырды. Бастауыш 1-4 сынып оқушыларына өздігінен ізденуге көмектесу мақсатында балалардың оқу шеңберін анықтап,талдау бойынша бастауыш сынып оқушылары ертегі, өлеңдерге құмар, ал жоғарғы сынып оқушылары мектеп бағдарламасында кездесетін А.Құнанбаев, Ж.Жабаев, М.Әуезов, М.Жұмабаев, І.Жансүгіров, Б.Майлин, Ғ.Мүсірепов тағы басқа жазушылардың шығармаларын оқиды. Ал мерзімді басылымдардан «Жеткиншек» т.б. журнал, газеттерге ерекше қызығушылық танытатыны анықталды. Оқырман оқыған кітапты бірге талқыға салып, «Кітап саған ұнады ма?» деген тақырыпта әңгіме жүргіземіз. Оқырмандарды кітапханаға тарту және қызығушылықты арттыру мақсатында көптеген іс-шаралар, әдеби кештер, конференция, библиографиялық шолу, әңгіме, ертеңгілік, семинар-кеңестерді жиі ұйымдастырып өткіземіз.
Кітапты оқуға қызықтыра түсу мақсатында балалармен ойын түрінде, сайыс түрінде іс- шаралар тиімді. Нәтежесінде баланың ойлау өрісі артады, өз ойын қысылмай еркін жеткізеді, табандылық, тапқырлық қасиеттерді қалыптастырады. Жыл сайын оқушылардың кітапқа деген қызығушылығын арттыру мақсатында "Үздік оқырман" байқауы өткізіліп тұрады. Оқушыларға ұлы тұлғалардың поэзиясын насихаттау, халқына қызмет етудің үлгісін көрсету мақсатында 5-11 сынып оқушылар арасында қазақ тілі мен әдебиет пән бірлестігімен бірлесе отырып Абай, Оралхан, Махамбет, Мұқағали, Мағжан, Ілияс оқулары өтті. Баланы көптеген оқу байқауына қатыстырып, өлеңге деген қызығушылығын арттыру. Баланы кітап оқуға үйрету үшін, ең алдымен ата-аналарға кеңес береміз. Баланы кітапқа қызықтырудың бірден бір жолы –шығарманы жатқа мәнерлеп оқу және ата-аналарымен бірге көрем әдеби кітапты оқып, отбасында әңгіме-дүкен құрып, ондағы оқиғаны тілге тиек ету. Кітапхана қорындағы сөздіктер, жазушылар туындылары, мектеп бағдарламасына байланысты кітаптар оқырмандар сұраныстарына ие болып тұрады. Жас ұрпақты парасатты, білікті, мәдениетті де білімді етіп тәрбиелеуде олардың жан дүниесін дамытуда мектеп кітапханасының алатын орны ерекше. Білім саласының жаңа жетістіктерге қол жеткізетін маңызды ақпараттық ресурстар мен педагогикалық ұжымның бағдарламасына сай қажетті кітаптарын тауып беріп, оқулық бағдарламаларын, электрондық оқулықтарды ұсына отырып, олардың оқу дағдысын қалыптастыруға, жаңалықтарға қол жеткізуге, ықпал етеді. Сөйтіп әрбір оқушы өзін-өзі дамытуына, өз мүддесі мен қызығуын қанағаттандырып, қабілетіне сай білімін ұштауына ықпал жасайды. Кітапханадағы жүргізілген жұмыстардың нәтижесі үнемі баспасөз беттерінде жарық көріп отырады. Баспасөз беттері –жаңалық жаршысы. Мектеп кітапханашысы жыл сайын мерзімді басылымдарға жазылып оқырмандардың рухани жан-дүниесін кеңейтуге, сыныптарда түрлі оқу- тәрбиелік шараларын өз деңгейінде өткізуде көп көмегін тигізсе, байқау –жарыстарға баратын мектеп мұғалімдері мен оқушылары көмекші құрал ретінде пайдаланады. Мектеп жақсы болу үшін білімнің ұйтқысы кітапхана жақсы болуға тиіс. «Кітап –өмір ұстазы. Сондықтан, жастар кітап оқуды күнделікті әдет қылуы тиіс. Кітап оқымай өмірді білу, білім алу мүмкін емес,» - деген қазақ театрының негізін қалаған әйгілі актер Серке Қожамқұлов.
Иә, келешек ұрпақ кітап оқудан тыс қалмау керек. Әрине , балалардың көңілін аударатын ақпарат жүйелері: теледидар, радио, компьютер жеткілікті. Бұлардың адам өміріне қажеттілігі орасан зор екені сөзсіз. Осы ақпарат жүйелерімен қоса балаларды кітап оқуға да жастайынан баулысақ ұтылмас едік, ұтар едік. Жалпы , кітап баланың ой-өрісін жетілдіріп, білімін арттырады. Рухани байлық кітап оқу арқылы молаяды. Жаңа заман талабына ілесу –әр кітапханашының міндеті. Шәкірт санасына зор ілім құяр кітап мекені болса,кітапханашы –тілімізді, дінімізді рухани байлығымызды насихаттаушы мамандық иесі. Кітап арқылы білімге, ғылымға деген құштарлығын,ой- санасын толтырып, адамгершіліктің, парасаттың шыңына көтеріп, рухын асқақтатып жатса одан өзге бақыт болмас. Кітап оқу - адамзат ойлап тапқан ең ғажайып құбылыстардың бірі. Рухани жан дүниеге демеу беріп, адамның адами қасиетін арттыратын да осы кітап. Тәрбиеміздің бастауы ертегі, жыр, дастандарымыз да бүгінгі ұрпаққа кітап болып жетті. Ұлы Абайдың: Пайда ойлама, ар ойла,
Талап қыл, терең білуге.
Артық білім кітапта,
Ерінбей оқып көруге, деген сөзінен – ақ көп нәрсе аңғаруға болады. Сондықтан кітап оқу әр адам үшін қажет,кітап көбірек алғыр ойлауға баулып,албырт сезімді тежеуге,ішкі барлық ойлау және сезіну қабілетімізді қалыптастыратын сезім тәрізді ми гимнастикасы болып табылады.
Кітап - ол дос, жұбатушы, басшы,біздің түсініксіз және белгісіз болып қалған ойымыз бен сезімімізді қалыптастыруға көмекші; кітап өзінің мазмұнымен нәр татқызып, рухани қолдау береді. Оқушыны өз бетімен кітап оқуға үйретуде оқушы сауаттанады, сөз қоры ұлғаяды, ойын еркін жеткізе алады. Сөйлегенде мәдени, әдеби тілде көптеген сөздердің баламасын тауып айтып, өз ойы бойынша мазмұндап айта алады. Көркем әдебиетті үнемі оқитын оқушылар суреттер бойынша сөйлегенде шешендік қабілеттерін де көрсете біледі сөз таңдай алады.
Оқушыны өз бетімен кітап оқуға үйрету, оны қалыптастыру оқушыны өмірге дайындаудың негізі болып табылады.