Boshlangʻich maktab yoshidagi bolalarning shaxsiyatni rivojlantirish xususiyati reja: Kirish I bob. Mavzuning adabiyotlardagi tahlili

Boshlangʻich maktab yoshidagi bolalarning shaxsiyatni rivojlantirish xususiyati

REJA:
Kirish
I bob. Mavzuning adabiyotlardagi tahlili

1. 
   Boshlangʻich maktab yoshining o’ziga xos xususiyatlari
   
2. 
   Boshlangʻich maktab yoshidagi bolalarda shaxs xususiyatlarining shakllanishi
   

II bob. Mavzuning emperik o’rganilishi.

2.1. Boshlangʻich maktab yosh davrida shaxs shakllanishiга doir tadqiqotlarning moxiyati

2.2 Sinaluvchilarning shaxs sifatida shakllanishiga o’z-o’ziga baxoning ta’sirini o’rganish
Xulosa va tavsiyalar

Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
Mavzuning dolzarbligi: Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ta’lim siyosatining muhim masalalaridan biri yosh avlodni har tomonlama barkamol insonlar qilib tarbiyalashdir. Albatta, barkamol inson deganda ma’naviy jihatdan yetuk o’z Vatanining tarixi buguni va kelajagi uchun qayg’uradigan, shuningdek jamiyatning iqtisodiy taraqqiyotiga o’z hissasini qo’shish ishtiyoqida yonib yashaydigan shaxsni tushunish bugungi kun talabiga mos keladi. Lekin ushbu tushunchaga tahliliy yondashilsa, uning naqadar serqirra murakkab va har tomonlama umuminsoniy qadriyatlarga mos kelishini idrok etish mumkin.

Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov ta’kidlaganidek: “Kelajakda O’zbekiston yuksak darajada taraqqiy etgan iqtisodi bilangina emas, balki bilimdon ma’naviy jihatdan yetuk farzandlari bilan faxrlanib kelishi lozim”. Darhaqiqat, O’zbekistonning kelajagi hozirgi kun yoshlari bo’lib, aqlan, ahloqan kamoloti muhimdir. Ayniqsa, ularni bilim cho’qqilarini, kasb malakalarini egallashlari, jamiyat faoliyatiga faol kirib borishlari, jamiyat taraqqiyotini harakatlantiruvchi kuchlari hisoblanadi. Ertangi kun davomchilari bo’lgan yoshlar nafaqat bilim cho’qqilarini egallabgina qolmasdan balki ularda fidoiylik, Vatanga sadoqat, insoniylik tuyg’ularini shakllantirishlari lozim.

“Har qanday millatning ravnaqi, umumbashariy tarixida tutgan o’rni, mavqei va shuhrati bevosita o’z farzandlarining aqliy va jismoniy yetuk shaxs, barkamol avlod bo’lib yetishishiga bog’liq. Barchamiz bugun chuqur anglab oldik – faqat zamonaviy asosda talim-tarbiya olgan, jaxonning manaman degan mamalakatlaridagi tengdoshlari bilan har qanday sohada bellasha oladigan jismoniy va ma’naviy jihatdan barkamol yoshlar biz boshlagan ishlarni munosib davom ettirish va yangi bosqichga ko’tarishga qodir,”- Birinchi Prizidentimizning mana shu so’zlarini hisobga olgan holda kichik maktab yoshidagi bolalarning barkamol avlod, komil inson qilib tarbiyalashda shaxs sifatida tog’ri shakllanishiga e’tiborni qaratish mavzuning dolzarbligini belgilab beradi. Shu bilan birga raqobatbardosh har tomonlama yetuk shahs xususiyatlarini o’zida namoyon qilgan yoshlarimizni tarbiyalash Kadrlar tayyorlash milliy modelimizning ham asosiy vazifalaridan biri ekanligini ta’kidlab o’tishimiz joyizdir.

XXI asr buyuk o’zgarishlar asri bo’layotganligiga hech shubxa yo’q. Bu o’zgarishlar eng avvalo inson tafakkurida uning fikrlash tarzida ro’y berayotganligi hech kimga sir emas. Tabiiyki, bu holat shaxs ma’naviyati va bu orqali jamiyatning ma’naviy qiyofasiga o’z tasirini ko’rsatmay qolmaydi. O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prizidenti Islom Abdug’aniyevich Karimov milliy istiqlol mafkurasini shakllantirish ishining hayotiy zaruriyati va dolzarbligi haqida gapirar ekanlar: “Milliy g’oya birinchi navbatda yosh avlodni vatanparvarlik , el-yurtiga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning qalbiga insonparvarlik va odamiylik fazilatlarini singdirishdek oliyjanob ishlarimizda madadkor bo’lishi zarur”, deb alohida ta’kidlardilar. Bu vazifalar, birinchi navbatda kelajakning bunyodkorlari bo’lmish yosh avlodning bilim olish, yuqori malakali kadr bo’lib o’z xalqi va yurtiga sidqidildan hizmat qilish, ozod yurt ravnaqi va baxt saodati uchun halol mehnat qilishga o’rgatishni nazarda tutadi.

Bu o’rinda o’sib kelayotgan yosh avlodni ruhiyati qonunyatlarini o’rganuvchi yosh davrlar va pedagogik psixologiya fanining o’rni va ro’li benihoya kattadir. Yosh avlodni yangicha ta’lim standartlari asosida, jahon talablariga javob beruvchi mutahassislar qilib tarbiyalash uzluksiz ta’limning bir bo’g’ini bo’lgan maktabda tahsil olayotgan yoshlar maktab ta’limi va tarbiyasining o’rnini nixoyatda oshiradi. Bu ish esa o’zidan tashqari, atrofdagilar bilan bo’ladigan munosabatlarda eng ilg’or va vatan taraqqiyotiga hizmat qiluvchi fikrlarni omma ongiga singdirish kabi muhim vazifani bajarishga hizmat qiladi. “Avvalambor, yoshlarimizning iymon-e’tiqodini mustahkamlash, irodasini baquvvat qilish, ularni o’z mustaqil fikriga ega bo’lgan barkamol shaхslar etib tarbiyalash, maktab ta’lim – tarbiya ishlarining samarasini tashkil etadi,“ deb yuqori ishonch bilan aytishimiz mumkin.

Inson psixologiyasini bilish, o’z taraqqiyoti va iqtidorini tashkil etishni bilish, har qanday yosh davrida ham optimal tarzda ishga yaroqlilikni, turli o’zgarishlarga psixologik jihatdan tayyorlikni ta’minlash, yangicha fikrlash va tafakkur qilish, ro’y berayotgan jarayonlarni obektiv va to’g’ri idrok etish qobilyatini rivojlantirish muammosini ilgari surdi va bu ishlarni ta’limning kichik bog’inlarida amalga oshirish kerakligi ayon bo’lib qoldi. Shu sababli O’zbekiston respublikasining “Talim tog’risida”gi qonuni, “Kadrlar tayorlash milliy dasturi”da boshlang’ich sinf o’quvchilarining ta’lim-tarbiyasiga alohida ahamiyat berilganligi so’zimizning isboti bo’la oladi. Kadrlar tayorlash milliy dasturining asosiy tushunchalaridan biri- shaxs tushunchasi bo’lib, uning maqsadi ham mustaqil fikrlaydigan shaxsni tarbiyalashdir. Shaxsning xis-tuyg’ularini tarbiyalash, estetik va badiiy didni o’stirish, go’zallikka mehr uyg’otish insonparvar jamiyatning asosiy vazifalaridan biri bo’lib kelgan. Shaxs ma’naviyatini shakllantirishda bevosita ta’sir qiladigan muhim hayotiy omillardan biri ta’lim va tarbiya tizimi ekanligi muhtaram Birinchi Prizidentimiz I.A. Karimovning “Yuksak ma’naviyat- yengilmas kuch” asarida ilmiy asoslab berilgan.

Boshlang’ich ta’limni qonun talablari darajasida tashkil etishda ta’limni boshqaruv organlari rahbarlari, o’qituvchilar ota –onalar va keng jamoatchilikning vazifalari belgilab qo’yilgan va ana shu talablar asosida vazifa qilib olingan . Bu o’z navbatida ,o’quvchilarning bilish faoliyatlarini rivojlantirishga yo’naltirilgan ilg’or pedagogik texnologiyalardan foydalanish , o’qituvchilarning ijodiy izlanish qobiliyatlarini rivojlantirish va amaliyotga moslashtirishni taqozo qiladi.

Shuningdek, boshlang’ich ta’lim konpensatsiyasida yetuk , ijtimoiylashgan , ma’naviy jihatdan shakllangan shaxsni yetishtirish masalasi ustuvor qilib qo’yilgan. Bunday maqsadga erishish uchun dastlab o’quvchilarning bilish faoliyatlarini rivojlantirishga ahamiyat berish lozim . Bunday faoliyat esa, atrof-muhit, tabiat va ijtimoiy hayotga nisbatan ongli yondoshuv natijasida rivojlanadi.

Boshlang’ich sinf o’quvchisining bilish faoliyatini rivojlantirish, ularning maylli-ehtiyojli, hissiy-ixtiyoriy, kognitiv sohalariga muntazam tarzda ta’sir o’tkazish orqali amalga oshadi. O’quvchilarni bilishga doir qiziqishlarini rivojlantirishdan ko’zda tutilgan asosiy maqsad ularda bilim olishga nisbatan ehtiyojni shakllantirish, qiziqishni uyg’otish, erkinlik tarzida o’z fikrlarini bayon etish, hamda fikriy faoliyat ko’nikmalarini shakllantirish va shu asosda yetuk shaxs qilib tarbiyalashdan iborat. Barkamol insonning shakllanishi uning kommunikativ qobiliyatlarining rivojllanishi, boshqalar bilan yaxshi munosabatlar o’rnatishi, jamiyat taraqqiyoti uchun baholi qudrat o’z hissasini qo’shib yashashi, shaxslararo munosabat qonunlarini bilishi va shu orqali jamiyatda o’zligini namoyon etishi ya’ni shaxs sifatida kamol topishi davlatimiz siyosatining ustuvor vazifalaridan biri hisoblanadi. SHu nuqtai nazardan olganda kichik maktab yoshidanoq bolalarning shaxs sifatida shakllanishini o’rganish mavzuning dolzarbligini ko’rsatib beradi.