Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

дили сал ёришган Ёқуб салонга кира туриб, Шейлани
чақирди» (А. Шомирэаев). Бундай бирикмаларда норма
ҳар ҳолда -дан бўлишини қатъий қилиб қўяди. Демак,
бунда тил структураси берган имкониятини норма че-
гаралаётир
Уқитувчи нутқининг софлиги
Адабин тил учун бегона унсурлари бўлмаган, ахлоқ
нормалари тан олмайдиган сўзлардан холи бўлган нутқ
соф нутқ деб юритилади. Тўғри, 
ижтимоий нормалар
адабий тилда ахлоқдан ташқари тил унсурларини иш-
латншга нўл бермайди. Аммо ҳамонки нутқ шахсга хос
ҳоднса экан, упда ижтимоин ахлоқ нормаларини бузув-
чи тил бирликлари ҳам ишлатилиб қолиши эҳтимолдан
узоқ эмас. Аксар ҳолатларда 
адабий 
нутқ софлигига
қунидагнлар путур етказиб туради:
1. Маҳаллий диалект ва шеваларга 
хос сўз, ибора,
шунингдек, грамматик шакллар, сўз ва сўз бирикмала-
рининг талаффузи, 
урғуси. 2. Уринсиз қўлланган чет
сўз ва суэ бирикмалари. 3. Жаргонлар. 4. Вульгарнзм-
лар. 5. Нутқда ортиқча 
такрорланадиган паразит сўз-
лар. 6. Канцелярнзмлар.
Санаб ўтилган унсурлардан 
ўринснз 
фойдаланнш
кундалнк нутқни ҳам, бадиий нутқни ҳам хиралашти-
ради. Ҳар бир сўзловчи ўз нутқинннг адабий нормалар
даражаснда бўлиши учуп ҳаракат қилиши 
лоэим. Уз
шевасига хос бўлган тил воснталарнни нутққа ўринсиз
олиб кириш нутқни бузади. Бироқ адабий тилда вари-
анти бўлмаган, ифодаланаётган фикрни равшанлашти-
риш учун зарур сўэ ва грамматик воситаларни, уларга
изоҳ берган холда, нутққа олиб кнриш унга сайқал ба-
ғишлайди 
А. Орипов 
айтганидек, «Бнр пайтлар ше-