Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

маларда берилади. Қоида на назариялар ҳаётий, ўқув-
чига яқин мисоллар билан тушунтирилади.
Н УТ ҚН ИН Г ОҒЗАКИ ВА ЁЗМА Ш А К Л Л А Р И ,
У Л А Р Н И Н Г ХУСУСИЯТЛАРИ
Маълумки, нутқ оғзаки ва ёэма 
кўринишларга эга.
Оғзакп нутқ сўэлопчи гапириб турган вақт бирлигида-
гина мавжуд бўлиб, бу жараён тугаши билан нутқ ҳам
23
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

тугайди. Аммо нутқ таъсирида уйғонган ҳаяжон, берил-
ган ахборот маълум вақтгача тингловчи онгнда сақла-
шгши, унинг хулқига таъсир этиши мумкин.
Оғзаки нутқ хусусиятлари сифатида қуйидагиларни
кўрсатса бўлади:
1. Оғзаки нутқ тезкорлик билан (автоматик тарз-
да) амалга ошади. Тушунчалар билан «унинг либоси»
бўлган сўз биргаликда «яшин 
теэлигида» тилга кела
бошлайди. Ваъэан тушунчани 
ифодалпвчи 
сўяни ўша
тезликда сўзловчи топа олмай қолади. 
Унга яқин ёки
ўйланган тушунчани ифодалай 
олмайдиган 
сўзларни
ишлатиб юборади. Натижада, айтилган нутқ (гап, гап-
.лар) кўзланган мақсадни (фикрни) тўлиқ рўёбга чиқар-
майди. Бундан тингловчи ҳам, сўзловчи ҳам зарар кў-
ради.
2. Оғзаки нутқда 
сўз бирикмалари 
ва гапларнинг
моделлари айтилмоқчи бўлган 
фикрга 
монанд ҳолда
теэкорлик билан танланади. Гап қурилиши!ни, моделла-
ринн ақл назорат қилиб боради. Фикрнн айтилганларни
тготирада ушлаб турган ҳолда ривожлантиришга тўғри
келади. Агар хотира 
оэгина «дангасалик» 
қилса, гап
туэилиши, сўэ бирикмалари ўзаро мантиқа,н ва грамма
тик боғланмай қолади, Чунки янги қисм аввалги қисм