Бошланғич таълим кафедраси

ЎҚУВЧИ ЁШЛАРНИ КАСБ-ХУНАРГА ЙЎНАЛТИРИШНИНГ 
ЭКОЛОГИК МУАММОЛАРИ 

Холмуминова Ойгул Жумаевна 
ТерДУ ўқитувчиси

Ҳар қандай жамиятда экологик муаммоларни тўғри ҳал этишда инсон ўзи
билан табиат орасидаги муносабатларни ва уларнинг қонуниятларини яхши 
билмоғи, ҳамда, педагогик иқтисодий, фалсафий, ҳуқуқий ва бошқа 
йўналишларини тизимли равишда ижобий ҳал этмоғи лозим. 
Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти Ислом Каримов 
таъкидлаганидек, ―...асрлар туташ келган паллада бутун инсоният, 
мамлакатимиз аҳолиси жуда катта экологик хавфга дуч келиб қолди. Буни 
сезмаслик, қўл қовуштириб ўтириш ўз-ўзини ўлимга махкум этиш билан 
баробардир. Афсуски, ҳали кўплар ушбу муаммога бепарволик ва 
маъсулиятсизлик билан муносабатда бўлмоқдалар‖
24
деган эди. 
Инсоният яралибдики, табиат маҳсули сифатида у билан уйғун тарзда ҳаѐт 
кечириб келмоқда. Бироқ асрлар давомида инсониятнинг ўзини ўраб турган 
экологик-ҳуқуқий тарбияга оид тушунчаларни таъсири ортиб бориши, табиий 
захиралардан нооқилона фойдалана бошлагани натижасида экологияга кўплаб 
зарар етказилди. Оқибатда табиат ва атроф-муҳит экологиясидаги ўзгаришлар 
инсоният бошига мисли кўрилмаган офатларни солмоқда. Айниқса, атроф-
мухит экологиясида содир бўлаѐтган табиий ва техноген ҳодисалар, жумладан, 
кучли шамоллар, тўфонлар, иқлим ўзгаришлари, ер силкинишлари, сув 
тошқинлари, тоғ кўчкилари кўплаб инсонлар ҳаѐтига зомин бўлмоқда, 
мамлакатлар иқтисодиѐтига катта зарар етказмоқда. Экологик-ҳуқуқий 
тарбияни ѐшларга тўғри йўлга қўйилмаганлиги туфайли, Фавқулодда содир 
бўлаѐтган экологик ҳодисаларга инсониятни қандай йўл тутишни билмаслик 
эвазига, атроф-муҳит экологиясидага нисбатан эҳтиѐткорона муносабатда 
бўлишга тегишли хулосалар чиқаришга чорловчи омилларда иккиланамиз. Улар 
одамларни сергаклантириши зарур. 
Бунинг учун ўқувчиларга экологик-ҳуқуқий тарбия беришда мактаб, оила
ва маҳалланинг ҳамкорлигига оид тушунчаларни шакллантириш ва атроф-
муҳитга эҳтиѐткорона муносабат масаласи инсоният ҳаѐтининг ажралмас бир 
қисми сифатида азалдан халқимиз турмуш тарзига чуқур сингиб кетган. Халқ 
24
Каримов И. А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиѐт
кафолатлари.Т., 1997, -112 б. 

---

115 
оғзаки ижоди намуналари бўлган достон, эртак, мақол, масал, ривоят ва 
ҳикматарда 
унинг 
зарурлиги 
уқтирилади. 
Асрлардан-асрларга, 
авлодларга ўтиб келаѐтган умрбоқий анъаналар, урф-одатлар қадриятлар 
миллатнинг ҳаѐт фалсафаси, турмуш тарзини бутун борлиғи билан акс 
эттирган ҳолда яшаб келмоқда. Қайси давр, қайси шароитда бўлмасин, ота-
боболаримиз ўз аждодларининг ҳар томонлама комил инсонлар бўлиши 
учун қайғурганлар. Чунки жисмонан ва ақлан соғлом, маънавий юксак, 
чуқур билим ва етук касб-ҳунарга эга, ахлоқан пок фарзандларгина 
авлоднинг чинакам давомчилари, юртнинг эгалари, миллат бойлиги бўлиб, 
давлатни бошқарувчи, таъминловчи ҳисобланган. 
Бу борада Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом 
Каримовнинг ―Ўзбекистон ХХI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, 
барқарорлик шартлари ва тараққиѐт кафолатлари‖ асарида шундай дейди: 
―Экологик хавфсизлик ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш муаммоси 
алоҳида эътиборга молик. Экологик хавфсизлик муаммоси аллақачон 
миллий ва минтақавий доирадан чиқиб, глабал муаммосга айланган. 
Экологик хавфсизлик кишилик жамиятининг бугуни ва эртаси учун 
долзарблиги, жуда зарурлиги боис энг муҳим ижтимоий масала 
ҳисобланади. Бу муаммоларнинг бугун қанчалик даражада амалий 
жиҳатдан ҳал этилиши келгусида авлодлар ҳаѐти ва турмуш шароити 
қандай бўлишини белгилаб беради. Экология ҳозирги замоннинг кенг 
миқѐсдаги кескин ижтимоий муаммоларидан бири. Уни ҳал этиш барча 
халқларнинг манфаатларига мос бўлиб, цивилизациянинг ҳозирги ҳолати 
ва келажаги кўп жиҳатдан ана шу муаммонинг ҳал қилинишига боғлиқ‖
25
.
Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Каримов 
экологик муаммоларнинг асл моҳияти ҳақида фикр юритар экан: