Бошланғич таълим кафедраси

Фойдаланилган адабиѐтлар 
1. Ғозиев Э.Ғ. Психология. Т.: Ўқитувчи, 1992.
2. 
Боратов Ш.Р. Таълим тизимида психологик хизмат. Бух.ДУ, 2006. 
3. 
Шарфутдинова Х.Г., Қодирова А.Б. Психологик тренинг. ТерДУ, 2020.
 
 
 
 
 

---

120 
 
 
BOSHLANG‟ICH SINF O‟QUVCHILARIDA O„QUV-BILUV
MOTIVLARINI SHAKLLANTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI 
 
Sharopov Nabi Mirzaali o‟g‟li 
TerDU 4-bosqich talabasi 
 
O‘quvchining shaxs sifatida shakllanishi va rivojlanishining muhim 
mezonlaridan biri bu ta‘lim jarayonidir. Ta‘limiy faoliyatning asosiy vazifalaridan 
biri esa o‘quvchilarda o‘quv-biluv motivlarini shakllantirish hisoblanadi.
Barchamizga ma'lumki, ta'limning samaradorligi bir qancha omillarga:
- dars mashg‘ulotlarini to‗g‗ri tashkil eta olish (o‘quv jarayonidagi 
tashkilotchilik); 
- o‘quv jarayonini tashkil etishda ta‘lim qonuniyatlari va tamoyillariga rioya 
qilish;
- dars jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiyalardan va axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan to‗g‗ri va unumli foydalana olish; 
- o‘qitish jarayonida o‘quvchilarning qiziqishini, ularda o‘quv-biluv motivlarini 
yanada rivojlantirish va boshqa bir qator omillarga bog‘liq hisoblanadi.
Shundan kelib chiqib aytishimiz mumkinki, dastlab boshlang‘ich sinf 
o‘quvchilarida o‘qishga bo‘lgan qiziqishini, o‘quv-biluv motivlarini rivojlantirish 
muhim ahamiyat kasb etadi. Sababi, o‘quv-biluv motivlarini rivojlantirish o‘quvchi 
shaxsini shakllantirish asosi sifatida qaraladi. 
Bu borada ko‗pgina muammolar haligacha o‗z yechimini topmagan. Bu kabi 
muammolarni ta‘lim-tarbiya jarayonida o‘qituvchilarning ta‘limni tashkil etishning 
shakl, metod va vositalarini to‘gri tanlash hamda qo‘llash yuzasidan ko‗pgina 
o‗qituvchilarda hali ham ko‗nikmalarning shakllanmaganligida, ba'zi holatlarda esa, 
to‗g‗ri foydalana olmaganligida, o‗quvchilarning ana shunday darslarga yetarlicha 
tayyor emasligi, bunday darslarni bir qator muammolarning yechimi (o‗quvchilarni 
ijodiy fikrlash, mustaqil fikrlashi, ularning faolligini oshirish masalalari) sifatida 
ko‗ra olmasliklarini aytib o‗tishimiz mumkin. 
Motivlar o‗qish – bilish jarayonini boshqaradi, unga faollik kasb etish bilan bir 
qatorda 
ta'limning 
mazmun-mohiyatini 
belgilab 
beradi. 
Shunday 
ekan, 
o‗quvchilarning ta'lim jarayonida har tomonlama barkamol shaxs, yetuk malakali 
kadr sifatida shakllanishida o‗quv-biluv motivlari, umuman keng qamrovli motivlar 
tizimi muhim ahamiyat kasb etadi. 
Mavlonova R.A. muallifligidagi ―Shaxs faoliyatida motivatsiyaning ahamiyati‖ 
mavzusidagi ilmiy maqolada motivatsiya shaxs faolligi, hulqi va faoliyatini tartibga 
soluvchi muhim omil sifatida barcha insonlarda qiziqish uyg‗otishi aytib o‗tiladi, 
shaxs faoliyatida motivatsiyaning ahamiyati ko‗rsatib beriladi.
Motivatsiya shaxs faolligi, xulqi va faoliyatini tartibga soluvchi muhim omildir. 
Chunki insonning har xil xatti-harakatlari ostida ushbu xatti-harakatlarga undovchi 
asoslar, ularning motivatsiyasi yotadi. Shuning uchun ta'lim jarayoniga faqatgina 
o‗quv – biluv motivlarigina emas, barcha keng qamrovli motivlar o‗z ta'sir doirasi 
bilan ta'sir etib turadi. 

---

121 
O‗qitish - ta'lim jarayoniga undash va uni qo‗llab-quvvatlash. Biz ta'lim 
jarayonida faol qatnashuvchi, o‗z qarashlari uchun ma‘suliyatni his eta oluvchi 
shaxsni tarbiyalashimiz lozim.