Бошланғич таълим кафедраси

Литература 
1. Маленьких Е.М. Курс по выбору «О решении задач конструктивной 
геометрии» / Е.М. Маленьких, А.Е. Малых // Преподавание математики в 
школах и вузах: «Проблемы содержания, технологии и методики»: материалы 
всерос. науч.-практ. конф. с междунар. уч. – Глазов.: ГГПИ им. 
В.Г. Короленко, 2015. – С. 49 –54. 8 
2. Маленьких Е.М. Курс по выбору «О формировании методов решения 
некоторых задач конструктивной геометрии» / Е.М. Маленьких, А.Е. Малых // 
В науч. ж. «Математический вестник педвузов и университетов ВолгоВятского 
региона. – Киров: Радуга-ПРЕСС, 2015. – Вып. 17. – С. 273–279. 
MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARI O‟QITISH JARAYONINI 
MODERNIZATSIYALASH OMILI SIFATIDA 
 
Boboyeva Feruza Shoymardonovna,
Termiz shahri 8-maktab o‟qituvchisi 
Meliqulov Begali Maxmadmurotovich,
Toshkent sh. Olmazor t. 24-maktab o‟qituvchisi 
Hozirgi vaqtda jahon ta‘limi bo‘yicha o‘qitish jarayoni va ta‘lim mazmunini 
optimallashtirish va yangilash zamon talabi sifatida belgilanmoqda. Mazkur holat esa 
―ta‘limni modernizatsiyalash‖ tushunchasida o‘z aksini topadi. Modernizatsiya – 
(frans. moderne-eng yangi, zamonaviy) biror narsani yangilash, unga zamonaviy tus 
berish, uni zamonaviy talablarga muvofiq o‘zgartirish [1, 306 b.]. Mazkur tushuncha 
dastlab ishlab chiqarish, texnika sohasida ishlatilgan bo‘lsa, hozirda rivojlanishning 
barcha jabhalarida ko‘rishimiz mumkin. Shu jihatdan, AKTlarining muhim tarkibiy 
qismi bo‘lgan multimedia texnologiyalari o‘qitish jarayonini modernizatsiyalashning 
asosiy omillaridan biri sifatida baholanmoqda. 
Shundan kelib chiqib, quyida ta‘limda dasturiy o‘qitish texnologiyalaridan 
foydalanish masalasiga to‘xtalib o‘tamiz. Darslarning multimedia imkoniyatlaridan 
foydalanib o‘tilishi o‘qituvchilarga bir qancha qulayliklar tug‘diradi. Chunki, shu 
fanga mavzulashtirilgan ovozli dasturlar, rasmli ishlanmalar, harakatli yozuvlar 

---

358 
(prezentatsiyalar), multiplikatsiya ko‘rinishida yaratilgan filmlar, animatsiyalar bir 
tomondan o‘qituvchi uchun yangilik bo‘lsa, ikkinchi tomondan ta‘lim oluvchilar 
uchun qiziqarli va diqqatini o‘ziga jalb qiladi. Va mavzuni yaxshi o‘zlashtirilishiga 
turtki bo‘ladi. Multimedia texnologiyalarining afzalliklari va alohida xususiyatlarini 
sanab o‘tamiz: 
- turli xil ko‘rinishdagi katta xajmdagi axborotlarni bitta diskda saqlash 
imkoniyati mavjud; 
- sifati saqlangan holda ekranda tasvirlarni qismlarga ajratish yoki ularni eng 
qiziq hamda kerakli qismlarini kattalatish imkoni mavjud; 
- grafiklar, tasvir va rasmlarni qiyosiy taxlil qilish, ularning ko‘rsatgichlarini 
xisoblash, ilmiy yoki o‘rganish maqsadida dasturiy vositalar yordamida ishlov berish 
imkoniyati; 
- tasvir yoki tasvirni yoritish maqsadida foydalanilgan matn hamda boshqa 
ko‘rsatilayotgan axborotdan kalit so‘zlarni yoki tasvirni kerakli qismini ma‘lumot 
olish hamda tushuntirishga kerakli axborotni ajratib olish imkoniyatlari mavjud; 
- statik yoki dinamik tasvirga monand uzluksiz musiqa hamda boshqa audio 
ta‘minotini olib borish bor; 
- «stop-kadr» (kadrni to‘xtatish) ish tartibidan foydalanib videoyozuv lavhasidan 
foydalanish imkoniyati; 
- global Internet tarmog‘iga ulanish va uning resurslaridan foydalanish 
imkoniyati mavjud; 
- grafik va tovush redaktorlari, kartografik axborot va matnlarga ishlov bera 
oladigan shaxsiy amaliy dasturlar bilan ishlash mumkin. 
Yuqorida sanab o‘tilgan afzallik va xususiyatlardan tashqari yana ko‘pgina 
imkoniyatlari mavjuddir, jumladan, tasvirni yaxlit yoki bir qismini avtomatik 
ravishda ko‘rish, tanlangan joyini saqlab qolish va belgilab qo‘yishlardir [2, p.21]. 
Amaliyot shuni ko‘rsatmoqdaki, multimedia vositalari asosida o‘quvchilarni 
o‘qitish ikki barobar unumli va vaqtdan yutish mumkin. Multimedia vositalari 
asosida bilim olishda 30% gacha vaqtni tejash mumkin bo‘lib, olingan bilimlar esa 
xotirada uzoq muddat saqlanib qoladi. Agar o‘quvchilar berilayotgan materiallarni 
ko‘rish asosida qabul qilsa, axborotni xotirada saqlash 25-30% oshadi. Bunga 
qo‘shimcha sifatida o‘quv materiallari audio, video va grafika ko‘rinishda 
mujassamlashgan holda berilsa, materiallarni xotirada saqlab qolish 75% ortadi.
Sifatli multimedia ilovalari ishlab chiqishga yo‘naltirilgan turli-tuman, bir 
biridan farqli texnologik usullar mavjud.